Molibdeno

Molibdenoa
42 Niobioa ← Molibdenoa → Teknezioa
42 Mo                                                                                                                                                                                                                                           Taula periodikoa
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Molibdenoa, Mo, 42
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala	6, 5, d
Masa atomikoa	95,94(2) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Kr] 4d5 5s1
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 18, 13, 1
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 10,28 g/L
Urtze-puntua	2.896 K (2.623 °C, 4.753 °F)
Irakite-puntua	4.912 K (4.639 °C, 8.382 °F)
Urtze-entalpia	37,48 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	617 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 24,06 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 2.742 2.994 3.312 3.707 4.212 4.879
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	kubikoa, aurpegietan zentratua
Oxidazio-zenbakia(k)	6, 5, 4, 3, 2, 1 (oxido azido sendoa)
Elektronegatibotasuna	2,16 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 684,3 kJ/mol 2.a: 1.560 kJ/mol 3.a: 2.618 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	145 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	190 pm
Erradio kobalentea	145 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 138
Soinuaren abiadura	5.400 m/s
Isotopo egonkorrenak
Molibdenoaren isotopoak iso UN Sd-P D DE (MeV) DP 92Mo %14,84 Mo egonkorra da 50 neutroirekin 93Mo Sintetikoa 4x103 u ε - 93Nb 94Mo %9,25 Mo egonkorra da 52 neutroirekin 95Mo %15,92 Mo egonkorra da 53 neutroirekin 96Mo %16,68 Mo egonkorra da 54 neutroirekin 97Mo %9,55 Mo egonkorra da 55 neutroirekin 98Mo %24,13 Mo egonkorra da 56 neutroirekin 99Mo Sintetikoa 65,94 o β- 0,436, 1,214 99Tc γ 0,74, 0,36, 0,14 - 100Mo %9,63 7,8x1018 u β-β- 3,04 100Ru

Molibdenoa (grezieratik: Μόλυβδος molybdos, "beruna") elementu kimiko bat da, Mo ikurra eta 42 zenbaki atomikoa dituena.^[1] Trantsizio elementuen taldeko metala da, forma metaliko puruan kolore zuri zilarkara, osozilar kolorekoa, gogorra eta xaflakorra dituena. Bere urtze-puntua 2.623 °C-koa da, alegia, soilik tantaloa, osmioa, renioa eta wolframioa baino baxuagoa. Molibdenoa 600 °C-tik gora erretzen da. Elementu guztien artean seigarren urtze-punturik altuena daukanez, sendotasun handiko altzairu-aleazioak egiteko eta katalizatzaileetan erabiltzen da. ^[2] Carl Wilhelm Scheele-k aurkitu zuen 1778an eta Peter jacob Hjelm-ek isolatu zuen 1781an. Ez du erreakzionatzen oxigenoarekin giro-tenperaturan, baina tenperatura altuetan molibdeno trioxidoa eratzen du.

Molibdenoa aztarna-elementu gisa ageri da animalia eta landareetan, nahiz eta gehiegizko molibdeno kantitateak toxikoak izan daitezkeen hainbat animaliatan. Molibdenoak nitrogenoaren finkapenean paper garrantzitsua hartzen du, baita kofaktore moduan nitratoa erreduzitzen duten entzimetan ere. ^[2] Kobre, zink eta selenioarekin batera prozesu biokimiko askotan parte hartzen du. ^[3]

Orokorrean, naturan ez da aske aurkitzen, molibdeno sulfuro eran dago.^[2]  Animalietan eta landareetan dago bereziki, zeinetan bere presentzia lurreko pH-aren menpe dagoen. Ingurunea alkalinoa edo neutroa bada molibdeno edukia altua izango da. Aldiz, lurreko pH-a azidoa bada, edukia baxua izango da. ^[4] Itsasoko uretan kantitate handitan dago, molibdato eran (MoO₄^2-).

Molibdenoa gure organismoarentzat mikronutriente esentziala da, hau da, ezinbesteko nutrientea da baino kantitate txikietan hartu beharrekoa.

Azken aldian asko igo da metal honek duen merkataritza-balioa. Tonako 10.000 $ inguru balio izan zuen 1997tik 2002ra, baina 2005eko ekainean 103.000 $ balio izatera igaro zen. 2007an 65.000 $ balio zuen.

1. ↑ «Molibdeno (Mo) Propiedades químicas y efectos sobre la salud y el medio ambiente» www.lenntech.es (Noiz kontsultatua: 2018-04-26).
2. ↑ ^{a b c} (Ingelesez) Winter, Mark. «Molybdenum»the essentials [WebElements Periodic Table»] www.webelements.com (Noiz kontsultatua: 2018-04-26).
3. ↑ Chan, S.; Gerson, B.; Subramaniam, S.. (December 1998). «The role of copper, molybdenum, selenium, and zinc in nutrition and health» Clinics in Laboratory Medicine 18 (4): 673–685. ISSN 0272-2712. PMID 9891606. (Noiz kontsultatua: 2018-04-26).
4. ↑ «Magnesio, cobalto y molibdeno», Revista de Actualización Clínica Investiga, /.Noiz kontsultatua: 2018-04-15.