Nikel

Nikela
28 Kobaltoa ← Nikela → Kobrea
28 Ni                                                                                                                                                                                                                                           Taula periodikoa
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Nikela, Ni, 28
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala	10, 4, d
Masa atomikoa	58,6934(2) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Ar] 3d8 4s2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 16, 2
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 8,908 g/L
Urtze-puntua	1.728 K (1.455 °C, 2.651 °F)
Irakite-puntua	3.186 K (2.913 °C, 5.275 °F)
Urtze-entalpia	17,48 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	377,5 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 26,07 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 1.783 1.950 2.154 2.410 2.741 3.184
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	kubikoa, aurpegietan zentratua
Oxidazio-zenbakia(k)	4 [1], 3, 2, 1 [2] (oxido basiko ahula)
Elektronegatibotasuna	1,91 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 737,1 kJ/mol 2.a: 1.753,0 kJ/mol 3.a: 3.395 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	135 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	149 pm
Erradio kobalentea	121 pm
Van der Waalsen erradioa	163 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 90,9
Soinuaren abiadura	4.900 m/s
Isotopo egonkorrenak
Nikelaren isotopoak iso UN Sd-P D DE (MeV) DP 56Ni Sintetikoa 6,075 e ε - 56Co γ 0,158, 0,811 - 58Ni %68,077 Ni egonkorra da 30 neutroirekin 59Ni Sintetikoa 76.000 u ε - 59Co 60Ni %26,233 Ni egonkorra da 32 neutroirekin 61Ni %1,14 Ni egonkorra da 33 neutroirekin 62Ni %3,634 Ni egonkorra da 34 neutroirekin 63Ni Sintetikoa 100,1 u β− 0,0669 63Cu 64Ni %0,926 Ni egonkorra da 36 neutroirekin

Nikela elementu kimiko bat da, Ni ikurra eta 28 zenbaki atomikoa dituena. Disdira metalikoa dauka eta zilar-zuridun kolorea du. Nikela trantsizio metala da, taula periodikoan 10. taldean eta 4. periodoan aurkitzen da eta gogorra eta duktila da. Nikelaren hautsa nahiko erreaktiboa da, bere gainazala handitu egin delako, baina nikelaren zati handiagoak astiroago erreakzionatzen dute, pasibazioa gertatzen delako. Nikel metal purua arraroa da baina Lurraren lurrazalean aurkitu daitezke kantitate oso txikietan arroka ultramafikoetan normalean, eta oxigenoarekin kontatuan egon ez diren nikel-burdin meteoritoetan.

Nikela meteoritoetan burdinarekin agertzen da konbinatua, supernoben-nukleosintesiaren ondorioz sortu direlaren seinalea. Nikel-burdina nahastea Lurraren barne nukleoa osatzen duela uste da.

Nikelaren lehenengo isolamendua 1751. urtean egin zen Axel Fredrik Cronstedt suediarraren eskutik. Bere izena alemaniar mitologiatik dator, espiritu bihur baten izenetik; honek nikelaren aurkikuntzari erreferentzi egiten dio, bere aurkitzaileak kobrearekin nahasi zuelako.

Metala oso astiro oxidatzen da airearekin kontaktuan. Giro tenperaturan eta korrosioarekiko erresistentea dela kosideratzen da. Historian zehar erabilia izan da letoia eta burdina bainatzeko. Gaur egun nikelaren %9-a oraindik erabiltzen da metalak bainatzeko eta korrosioa saihesteko. Nikelaren produkzio mundialaren kantitate gehiena altzairu herdoilgaitza egiteko erabiltzen da.