Back Sentrale verwerkingseenheid Afrikaans Central Processing Unit ALS Unidat central de procesamiento AN وحدة معالجة مركزية Arabic بروسيسور ARZ Unidá central de procesamientu AST Mərkəzi prosessor Azerbaijani مرکزی ایشلمچی AZB Үҙәк процессор Bashkir Cėntrėnis pruocesuorios BAT-SMG
Prozesatzeko unitate zentrala, PUZ (ingelesezko siglak, CPU: Central Processing Unit) edo, besterik gabe, prozesadorea, konputagailu digital baten osagaia da eta konputagailuaren programetan dauden aginduak interpretatzen ditu eta datuak prozesatzen ditu. PUZek funtsezko ezaugarria ematen diote konputagailu digitalari (programagarritasuna), eta edozein garaitako konputagailuetan dauden beharrezko osagaietako bat dira, bilketa primarioarekin eta sarrera-irteera dispositiboekin batera. Zirkuitu integratuekin manufakturatutako PUZari mikroprozesadore esaten zaio. 1970eko hamarkadaren erdialdetik, txip bakarreko mikroprozesadoreek ia erabat ordezkatu dituzte PUZ mota guztiak, eta gaur egun, “PUZ” terminoa mikroprozesadore guztietarako erabili ohi da.
“Prozesatzeko unitate zentrala” esamoldeak, oro har, logika-makinen mota jakin bat deskribatzen du; makina horiek konputagailu-programa konplexuak exekutatu ditzakete. Definizio zabal horretan, “PUZ” terminoa oro har erabiltzen hasi baino askoz lehenago zeuden lehenengo ordenagailu asko sartu daitezke arazorik gabe. Edonola ere, terminoa eta siglak gutxienez 1960ko hamarkadaren hasieratik erabili dira informatikaren industrian. PUZen forma, diseinua eta inplementazioa erabat aldatu dira lehenengo ereduetatik, baina euren funtsezko operazioak nahiko antzera jarraitu du.
Lehenengo PUZak neurrira diseinatu zituzten konputagailu handiago baten osagai moduan; normalean konputagailu bakarra bere motakoen artean. Hala ere, PUZak aplikazio jakin baterako neurrira diseinatzeko metodo garesti hori desagertu egin da hein handi batean, eta horren ordez helburu baterako edo hainbatetarako egokitutako prozesadore merkeak eta estandarizatuak garatu dira. Estandarizazio-joera hori transistore diskretuen, konputagailu zentralen eta mikrokonputagailuen garaian hasi zen batez ere, eta asko azkartu zen zirkuitu integratua (IC) ezagun egin zenean; horri esker, PUZ konplexuagoak diseinatu eta fabrikatu daitezke leku txikietan (milimetroetan). PUZak txikiagotu eta estandarizatu egin direnez, bizitza modernoan halako dispositibo digital gero eta gehiago daude, konputazio-makinen aplikazio mugatuak baino askoz haratago. Mikroprozesadore modernoak alde guztietan daude: automobiletan, telebistetan, hozkailuetan, kalkulagailuetan, hegazkinetan, eta baita sakelako telefonoetan, jostailuetan eta bestelakoetan ere.