Sexuari loturiko herentzia

Genetikan, sexuari loturiko herentzia kromosoma sexualetan kokatutako geneek eragiten dutena izaten da. Jakina denez, gizakiarengan eta animalia gehienetan bi kromosoma sexual daude: X eta Y, pertsonaren sexua erabakitzen dutenak (gizakiarengan, XX emea eta XY arra). Aspalditik jakiten da badirela sexu batean azaltzeko joera handiagoa duten karaktere batzuk. Honen zergatia sexuari loturiko herentzia da.

Y kromosoma X kromosoma baino txikiagoa denez, sexuari loturiko geneak ia beti X kromosoman daude, homologorik ez duen zatian. Dakigunez, karaktere guztiak gutxienez bi genek edo alelok mugatzen dituzte, Y kromosoman homologorik ez duten X kromosomaren geneek izan ezik. X kromosoman dauden gene horiek bakarrik agertuko dira beti gizonezkoen genotipoan, gene homologorik ez dutelako Y kromosoman.

Emeen kasuan, aldiz, sexuari loturiko herentziaren geneek bi alelo dituzte, bi kromosoma sexualak berdinak direlako (XX). Azpirakorrak direnean, gene horiek homozigosian besterik ez dira fenotipoan agertuko.

Sexuari loturiko herentziak ez du Mendelen legeak betetzen. Horren arrazoia aipatutakoa izaten da, hots, X kromosoman dauden gene gehienek ez dutela homologorik Y kromosoman.

Hainbat gaixotasunen oinarri genetikoa sexuari loturiko herentzian datza. Esaterako, hemofilia, daltonismoa, gazteen glaukoma edo giharren distrofia, besteak beste. Gizonezkoek gaixotasun horiek pairatuko dituzte beraiei lotutako genea baldin badute. Emakumezkoek, aldiz, gaixotasuna hartzeko probabilitate gutxiago dute, alelo pare bat dutelako eta gene gaiztoa eduki arren -azpirakorra bada- ez dute heterozigosian gaitzarik garatuko.