Silizio

Silizioa
14 Aluminioa ← Silizioa → Fosforoa
14 Si                                                                                                                                                                                                                                           Taula periodikoa
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Silizioa, Si, 14
Serie kimikoa	metaloideak
Taldea, periodoa, orbitala	14, 3, p
Masa atomikoa	28.0855 g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Ne] 3s2 3p2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 4
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 2.33 g·cm-3 g/L
Urtze-puntua	1687 K (1414 °C, 2577 °F)
Irakite-puntua	3538 K (3265 °C, 5909 °F)
Urtze-entalpia	50.21 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	359 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 19.789 J·mol-1·K-1 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k T/K 1908 2102 2339 2636 3021 3537
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	diamante formako kubikoa
Oxidazio-zenbakia(k)	4, 3 [1], 2 [2], 1 [3] (oxido anfoterikoa)
Elektronegatibotasuna	1,90 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 786.5 kJ/mol; 2.a: 1577.1 kJ/mol; 3.a: 3231.6 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	117.6 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	111 pm
Erradio kobalentea	111 pm
Van der Waalsen erradioa	210 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 149
Soinuaren abiadura	(20 °C) 8433 m/s m/s

Silizioa (latinez: silicium) elementu kimiko bat da, Si ikurra eta 14 atomo-zenbakia dituena. Taula periodikoan karbonoaren azpian eta germanioaren gainean. Solido kristalino gogorra eta hauskorra da, urdin-gris kolore metaliko eta distiratsua duena. Metaloide tetrabalentea da, eta ez da bere analogo kimikoa den karbonoa bezain erreaktiboa. Oxigenoarekiko duen afinitateagatik, ez zen 1823. urtera arte egoera puruan prestatu eta ezaugarritu. Bere urtze- eta irakite-puntuak, 1414 °C eta 3265 °C, hurrenez hurren, dira. Unibertsoko elementurik arruntenetan zortzigarren izanik, silizioa inoiz egoera puruan ager daiteke naturan, baina gehienetan silizio dioxido edo silikato formatan ageri da Unibertsoko hauts, planetoide eta planetetan zehar sakabanaturik. Lurrean, lurrazalaren %90 mineral silikatoz konposatuta dago, silizioa lurrazaleko elementurik ugarienetan bigarrena da (oxigenoa da lehena), eta lurrazalaren masaren % 25,7 osatzen du.

Silizioak hainbat erabilera industrial dauzka. Silizio elementala gailu erdieroale gehienen osagai nagusia da, batez ere zirkuitu integratu edo microchip deiturikoena. Izan ere, silizioa bere antzekoa den germanioa baino erdieroale hobea da tenperatura altuetan, bere oxidoa oso erraz sortzen da labeetan eta beste edozein material-konbinaziok baino interfase erdieroale/dielektriko hobea eratzen du.

Silize eta silikato forman, silizioa beira, zementu eta zeramika bezalako ekai erabilgarriak eratzeko erabiltzen da. Silikona ere silizioz, oxigenoz, karbonoz eta hidrogenoz eratutako substantzia plastiko sintetikoa da.

Silizioa funtsezko elementua da biologian. Animalietan kantitate ñimiñoetan da beharrezkoa, baina landareen metabolismoan garrantzitsuagoa da^[1], bereziki zenbait belar-espezietan, eta azido silizikoa (silize-mota bat) diatomea mikroskopikoen maskor babeslearen oinarrizko osagaia da.

1. ↑ Cutter, Elizabeth Graham.. (1978-). Plant anatomy. (2d ed. argitaraldia) E. Arnold ISBN 0713126388. PMC 4002976. (Noiz kontsultatua: 2019-04-05).