Back Ала Abkhazian Asèe ACE Хьэ ADY Hond Afrikaans Hund ALS ውሻ Amharic Waco AMI Can AN कुत्ता ANP كلب Arabic

Txakur

Txakur
Sailkapen zientifikoa
KlaseaMammalia
OrdenaCarnivora
FamiliaCanidae
GeneroaCanis
EspezieaCanis lupus
Azpiespeziea Canis lupus familiaris
Linnaeus, 1758
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Haginkadaren indarra117
Entzumen frekuentzia67 hertz — 45.000 hertz

Txakurra, zakurra edo ora[1] (Canis lupus familiaris[2] otsoen azpiespezietzat hartzen denean eta Canis familiaris[3] espezie ezberdin gisa hartzen denean)[4] ugaztun haragijale bat da. Caninae taldeko kidea da[5] eta lur-lehorreko haragijalerik ugariena da[6][7][8][9][10]. Txakurrak eta otsoak (Canis lupus) txaxoi-ahizpak dira; izan ere, txakurrak etxekotu zirenean existitzen ziren otsoak ez dira gaur egungo otsoak bezalakoak[11][12]. Hertsiki, gaur egungo otso zein txakurren arbasoa desagertua dago[13]. Txakurra izan zen etxekotutako lehen animlia[14] eta milurtekoetan zehar hautespen artifizial bidez hainbat ezaugarri izateko aukeratu ditu gizakiak[15].

Gizakien eta txakurren arteko lotura luzeak txakurren portaera sakonki aldatu du, gizakien behar ezberdinetara egokitzeko[16]. Txakurrak ere almidoi handia duen dieta batera egokitu dira, beste kanidoak ez bezala[17]. Ikerketen arabera, gizakiengan soziabilitatea handitu eta inteligentzia erlatiboki jaisten duten eremu genetikoetan mutazioak dituzte txakurrek[18][19]. Txakurrek bariazio handia izan dute tamainan, kolorean eta forman[20]. Txakurrek paper oso ezberdinak dituzte gizakien ondoan; ehiza, abeltzaintza, leretatik tiratzea, zaintza, poliziak laguntzea, adiskidetasuna edo ezgaituak laguntzea dira lan horietako batzuk. Duen papera dela eta, askotan "gizakiaren lagunik onena" etiketa eman zaio.

  1. ↑ «or», Euskaltzaindiaren Hiztegi Batua.
  2. ↑ Mammal species of the world : a taxonomic and geographic reference. (3rd ed. argitaraldia) Johns Hopkins University Press 2005 ISBN 0801882214. PMC 57557352..
  3. ↑ (Ingelesez) von,, Linné, Carl; Gesellschaft., Deutsche Zoologische. (1894). Caroli Linnæi Systema naturæ.. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  4. ↑ 1957-, Wang, Xiaoming,. (2010). Dogs : their fossil relatives and evolutionary history. Columbia University Press ISBN 9780231509435. PMC 822229250..
  5. ↑ (Ingelesez) Lindblad-Toh, Kerstin; Wade, Claire M; Mikkelsen, Tarjei S.; Karlsson, Elinor K.; Jaffe, David B.; Kamal, Michael; Clamp, Michele; Chang, Jean L. et al.. (2005-12). «Genome sequence, comparative analysis and haplotype structure of the domestic dog» Nature 438 (7069): 803–819.  doi:10.1038/nature04338. ISSN 0028-0836. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  6. ↑ (Ingelesez) Young, Julie K.; Olson, Kirk A.; Reading, Richard P.; Amgalanbaatar, Sukh; Berger, Joel. (2011-02). «Is Wildlife Going to the Dogs? Impacts of Feral and Free-roaming Dogs on Wildlife Populations» BioScience 61 (2): 125–132.  doi:10.1525/bio.2011.61.2.7. ISSN 1525-3244. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  7. ↑ (Ingelesez) Fan, Zhenxin; Silva, Pedro; Gronau, Ilan; Wang, Shuoguo; Armero, Aitor Serres; Schweizer, Rena M.; Ramirez, Oscar; Pollinger, John et al.. (2016-02-01). «Worldwide patterns of genomic variation and admixture in gray wolves» Genome Research 26 (2): 163–173.  doi:10.1101/gr.197517.115. ISSN 1088-9051. PMID 26680994. PMC PMC4728369. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  8. ↑ (Ingelesez) Thalmann, O.; Shapiro, B.; Cui, P.; Schuenemann, V. J.; Sawyer, S. K.; Greenfield, D. L.; Germonpré, M. B.; Sablin, M. V. et al.. (2013-11-15). «Complete Mitochondrial Genomes of Ancient Canids Suggest a European Origin of Domestic Dogs» Science 342 (6160): 871–874.  doi:10.1126/science.1243650. ISSN 0036-8075. PMID 24233726. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  9. ↑ (Ingelesez) Vila, C.; Amorim, I. R.; Leonard, J. A.; Posada, D.; Castroviejo, J.; Petrucci-Fonseca, F.; Crandall, K. A.; Ellegren, H. et al.. (1999-12). «Mitochondrial DNA phylogeography and population history of the grey wolf Canis lupus» Molecular Ecology 8 (12): 2089–2103.  doi:10.1046/j.1365-294x.1999.00825.x. ISSN 0962-1083. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  10. ↑ (Ingelesez) J., Daniels, Thomas; Marc, Bekoff,. (1989). «Population and Social Biology of Free-Ranging Dogs, Canis familiaris» Animal Studies Repository (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  11. ↑ (Ingelesez) Freedman, Adam H.; Gronau, Ilan; Schweizer, Rena M.; Vecchyo, Diego Ortega-Del; Han, Eunjung; Silva, Pedro M.; Galaverni, Marco; Fan, Zhenxin et al.. (2014-01-16). «Genome Sequencing Highlights the Dynamic Early History of Dogs» PLOS Genetics 10 (1): e1004016.  doi:10.1371/journal.pgen.1004016. ISSN 1553-7404. PMID 24453982. PMC PMC3894170. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  12. ↑ Larson, Greger; Bradley, Daniel G.. (2014-01-16). «How Much Is That in Dog Years? The Advent of Canine Population Genomics» PLoS Genetics 10 (1)  doi:10.1371/journal.pgen.1004093. ISSN 1553-7390. PMID 24453989. PMC PMC3894154. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  13. ↑ (Ingelesez) Serpell, James. (2016-11-30). The Domestic Dog: Its Evolution, Behavior and Interactions with People. Cambridge University Press ISBN 9781316817681. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  14. ↑ Perri, Angela. (2016-04). «A wolf in dog's clothing: Initial dog domestication and Pleistocene wolf variation» Journal of Archaeological Science 68: 1–4.  doi:10.1016/j.jas.2016.02.003. ISSN 0305-4403. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  15. ↑ (Ingelesez) «Canis lupus familiaris (dog)» Animal Diversity Web (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  16. ↑ (Ingelesez) Berns, Gregory S.; Brooks, Andrew M.; Spivak, Mark. (2012-05-11). «Functional MRI in Awake Unrestrained Dogs» PLOS ONE 7 (5): e38027.  doi:10.1371/journal.pone.0038027. ISSN 1932-6203. PMID 22606363. PMC PMC3350478. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  17. ↑ (Ingelesez) Axelsson, Erik; Ratnakumar, Abhirami; Arendt, Maja-Louise; Maqbool, Khurram; Webster, Matthew T.; Perloski, Michele; Liberg, Olof; Arnemo, Jon M. et al.. (2013-01-23). «The genomic signature of dog domestication reveals adaptation to a starch-rich diet» Nature 495 (7441): 360–364.  doi:10.1038/nature11837. ISSN 0028-0836. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  18. ↑ (Ingelesez) vonHoldt, Bridgett M.; Shuldiner, Emily; Koch, Ilana Janowitz; Kartzinel, Rebecca Y.; Hogan, Andrew; Brubaker, Lauren; Wanser, Shelby; Stahler, Daniel et al.. (2017-07-01). «Structural variants in genes associated with human Williams-Beuren syndrome underlie stereotypical hypersociability in domestic dogs» Science Advances 3 (7): e1700398.  doi:10.1126/sciadv.1700398. ISSN 2375-2548. (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  19. ↑ Abed, Mira. «Scientists find key 'friendliness' genes that distinguish dogs from wolves» latimes.com (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
  20. ↑ (Ingelesez) Swaminathan, Nikhil. «Why are different breeds of dogs all considered the same species?» Scientific American (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Tubidy