XVII. mendea

XVII. mendea 1601eko urtarrilaren 1ean hasi eta 1700eko abenduaren 31n amaitu zen. Mende honen hasieran, gutxi gorabehera, 560 milioi pertsona bizi ziren munduan, eta mendearen amaieran, berriz, 600 milioi^[1].

Kontinente guztien arteko konexioa, XVI. mendean hasi zena, merkataritza sare global bat barne, areagotu egin zen mende honetan. Holandarrak potentzia komertzial global bat bezala agertu ziren eta iberiar inperioak bultzatu zituzten. Frantzia eta, gero eta gehiago, Ingalaterra ere munduko merkataritzan sartu ziren. Europarren eragina mundu mailan mugatua izaten jarraitu zuen, Txina eta India munduko ekonomiarik handienak baitziren eta Otomandar Inperioak bere posizio indartsuari eusten zion. Beraz, munduko merkataritzaren ezaugarria munduko eskualdeen arteko oreka moderno goiztiarra izan zen^[2].

Izotz Aro Txikiaren baldintza klimatiko mugakoek uztak galtzea ekarri zuten, ondoren goseteak eta epidemiak etorri zirelarik. Galera handiak izan zituzten gerra ugari ere gertatu zirenez, garaikide askok, baita ondorengo historialariek ere, XVII. mendea krisi mendea izan zela uste izan zuten. Hala ere, krisi fenomenoen intentsitatea asko aldatzen zen eskualde batetik bestera eta denboran zehar. Botere politikoaren gatazkak antagonismo konfesional eta erlijiosoek gogor kargatzen zituzten, eta are gehiago handitu ziren^[3]. Horietatik, Hogeita Hamar Urteko Gerra, Erdialdeko Europako zati handiak suntsitu zituena eta biztanleria nabarmen murriztu zuena, gatazkarik bortitzenetako bat izan zen. Barne gatazka politikoak, askotan muga konfesionaletan zehar, biktima ugari izan ziren Ingalaterran, Polonian eta Frantzian. Inperio askotan, erregeek, botere politikoa gero eta gehiago zentralizatu eta burokratizatu nahi zutenak, estamentuen aurka borrokatu zuten. Borroka honek oso emaitza ezberdinak izan zituen eskualde ezberdinetan. Frantzia Europako absolutismo eredu bihurtu zen bitartean, Ingalaterran parlamentuak botere handia lortu zuen erregeengandik.

Viena konkistatzeko bere ahaleginean porrot egin ondoren, Otomandar Inperioa gero eta gehiago ahuldu zen, Austriako Habsburgotarrak Balkanetan hedatzen hasi ziren bitartean, bere inperioa etnia anitzeko estatu bihurtu zen. Errusiak eta Indiako Mogol Inperioak euren inperioen hedapena jarraitu zuten aurreko mendean hasitako bidetik. Txinak ere bere hedapen prozesua hasi zuen, aurretik Mantxuriako Qing dinastiak boterea hartu zuenean asaldatze prozesu bat izan ondoren, gerraren biktima ugari eta gainbehera ekonomikoa eragin zituena. Aldez aurretik bateratutako Japonia lurraldekako status quora mugatu zen, eta neurri handi batean atzerriarekiko harremanak murriztu zituen.

Karibeko eta Latinoamerikako plantazioen eskulanaren eskaria gero eta esklabo afrikar gehiagok bete zuten. Holandarrek euren inperio koloniala hedatu zutenean, bereziki Asiako hego-ekialdean, Ingalaterra eta Frantzia Ipar Amerika kolonizatzen hasi ziren.

1. ↑ Weigl, Andreas.. (2012). Bevölkerungsgeschichte Europas : von den Anfängen bis in die Gegenwart. Böhlau Verlag ISBN 978-3-8252-3756-1. PMC 813375143. (Noiz kontsultatua: 2020-06-07).
2. ↑ Kleinschmidt, Christian, 1961-. Wirtschaftsgeschichte der Neuzeit : die Weltwirtschaft, 1500-1850. (Originalausgabe. argitaraldia) ISBN 978-3-406-70801-5. PMC 1154412130. (Noiz kontsultatua: 2020-06-07).
3. ↑ Die Welt im 17. Jahrhundert. Mandelbaum-Verl 2008 ISBN 978-3-85476-267-6. PMC 552605389. (Noiz kontsultatua: 2020-06-07).