Zeus

Zeus
Greziar mitologia eta Antzinako Greziako erlijioa
Ezaugarriak
Jatorrizko izena	Ζεύς
Sexua	gizonezkoa
Bizitokia	Olympus (en)
Ikonografia	tximista, arranoa, zezen mitologikoa eta haritza
Baliokideak	Jupiter, Perun (en) , Ideo, Amon, Baal, Thor eta Ahura Mazda
Formak	zezena, beltxarga, cuckoo (en) , sua, Anfitriona, Satiroa, arranoa, ant (en) , Artemisa, sugea eta Euria
Domeinua	Tximista eta trumoia
Familia
Aita	Kronos
Ama	Rea
Ezkontidea(k)	Metis, Temis eta Hera
Bikotekidea(k)	Egina, Leto, Leda (mitologia), Aega (en) , Alkmena, Anaxithea (en) , Antiope, Asterope (en) , Cabye (en) , Kalisto, Carme (en) , Cassiopeia (en) , Chaldene (en) , Klimene, Danae, Demeter, Dia (en) , Dione, Elara (en) , Electra (en) , Europa, Eurymedusa (en) , Eurinome, Gaia, Himalia (en) , Hora (en) , Io, Iodame (en) , Isonoe (en) , Laodamia (en) , Maera (en) , Maia, Mnemosine, Niobe (en) , Nysa (en) , Othreis (en) , Pandora (en) , Pertsefone, Pluto (en) , Pluto, Protogenia, Selene, Semele, Taigete, Thalia (en) , Thrace (en) , Thyia (en) , Afrodita, Calyce (en) , Lamia (en) , Podarge (en) , Pirra, Kaliope, Doris, Ekidna, Eos, Eurydome (en) , Aetna (en) , Helice (en) , unnamed daughter of Borysthenes (en) , Contumelia (en) , Coryphe (en) , Crete (en) , Cyrno (en) , Eurynome (en) , Nemesis, Lamia eta Phthia (en)
Seme-alabak	Ares, Afrodita, Apolo, Hefesto, Artemisa, Hermes, Pertsefone, Dioniso, Helena Troiakoa, Horae (en) , Arcesius (en) , Talia, Polimnia, Erato, Terpsikore, Euterpe, Urania, Melpomene, Kaliope, Klio, Minos, Hesperideak, Aedea, Eako, Meletea, Argus (en) , Mneme, Thelxinoë (en) , Dardano, Eileithyia (en) , Hebe, Adrasteia (en) , Pollux (en) , Atë (en) , Locrus (en) , Herakles, Pertseo, Lazedemon, Aegipan (en) , Myrmidon (en) , Manes (en) , Acragas (en) , Tantalo, Anfion, Angelos (en) , Zethos (en) , Eirene, Dizea, Eufrosine, Eunomia, Talia, Aglaia, Enio, Pasitea, Acheilus (en) , Piritoo, Opus (en) , Arcas (en) , Britomartis (en) , Atymnius (en) , Solymus (en) , Mnemosine, Tityos (en) , Iasion (en) , Corinthos (en) , Emathion (en) , Sarpedon (en) , Radamantis, Cytus (en) , Colaxes (en) , Cres (en) , Epaphus (en) , Zeroesa, Orchomenus (en) , Libyan Sibyl (en) , Sarpedon (en) , Arche (en) , Pelasgo, Meliteus (en) , Latinus (en) , Graecus (en) , Zagreus (en) , Aethlius (en) , Ersa (en) , Pandia (en) , Palikoak, Astrea, Carpo (en) , Thallo (en) , Arctus (en) , Atropos, Kloto, Lakesis, Magnes, Mazedon, Taenarus (en) , Crinacus (en) , Tyche (en) , Endimion, Harmonia, Alagonia (en) , Melinoe (en) , Akeo, Balius (en) , Xanthus (en) , Helen, Carius (en) , Aletheia (en) , Caerus (en) , Litae (en) , Myrtilus (en) , Scamander (en) , Hekate, Asopus (en) , Auxo (en) , Megaros (en) , Pan, Nemea (en) , Kariteak, Themides (en) , Iardanus (en) , Dysis (en) , Geraestus (en) , Olenus (en) , Ogygias (en) , Aegle (en) , Aetae (en) , Arcesilaus (en) , Bithynus (en) , Bura (en) , Calligeneia (en) , Car (en) , Carnus (en) , Targitaus (en) , Chrysus (en) , Koribante, Corythus (en) , Cronius (en) , Cyrnus (en) , Damocrateia (en) , Dodon (en) , Dodone (en) , Eetion (en) , Ellops (en) , Eris, Ethalion (en) , Eubuleus (en) , Gargarvs (en) , Kastor eta Polux, Atena, Acme (en) , Spartaeus (en) , Basileia (en) , Opus II (en) , Hydarnis (en) , Thebe (en) eta Aegesthius (en)
Anai-arrebak	Hera, Hades, Poseidon, Demeter, Kiron eta Hestia

Greziar mitologian, Zeus^[1] (grekoz Ζεύς) edo Dias (Δίας, «errege jainkotiarra») jainkoen eta gizakiaren aita da^[2] eta Olinpiar jainkoen buruzagia ^[3]: haren seme-alaba ez zirenek ere aita deitzen zioten. Jainkoen erregea zen eta unibertsoaren ikuskatzailea^[4]. Zeruaren eta trumoiaren jainkoa ere izanik, haren sinboloak tximista, arranoa, zezena eta haritza ziren. Haren oinordekotza indoeuropearraz aparte, Ekialde Hurbileko atributu ikonografiko batzuk ere lortu zituen, adibidez, aginte-makila edo zetroa. Artista greziarrek, gehienetan, Zeus bi modutan irudikatzen zuten: zutik, aurrera eginez eta eskuineko eskuan tximista bat duelarik, edo dotoretasunez eserita.

Kronos eta Rea titanen seme gazteena izan zen. Tradizio gehienetan, arreba Hera jainkosarekin ezkonduta agertzen da, baina Dodonako orakuluan emaztea Dione zuen, eta Iliadaren arabera, harekin Afrodita^[5] alaba izan zuten. Oso ezaguna da anitz maitale izan zituelako; horren ondorioz, jainko-jainkosa eta heroi asko haren seme-alabak izan ziren: Atenea, Apolo eta Artemisa, Hermes, Persefone, Dioniso, Perseo, Herakles, Helena, Minos eta Musak. Herarekin aldiz, Ares, Hebe eta Hefestoren^[6] aita izan zela esaten da.

Erromatarren Jupiterren baliokidea da, baita etruskoen Tinia eta egiptoarren Amon jainkoena ere. Gaur egun, Jainkoari buruz dugun irudia (bai izena, bai itxura) harengandik dator.

1. ↑ Euskaltzaindiaren 82. araua: Grezia eta Erromako pertsonaia mitologikoak
2. ↑ Hesiodo, Teogonia 36–52.
3. ↑ Homero, Iliada i.503–533.
4. ↑ «Que Zeus es el rey del cielo es un dicho común a todos los hombres.» (Pausanias ii.24.2.)
5. ↑ Bi historia ezberdin eta kontraesankor daude: Hesiodok bere Teogoniaan dio itsasoko bitsetik jaio zela Kronosek Urano irendu eta gero; beraz, haren alaba izan omen zen; Homerok, berriz, Iliadan dio (V. liburuan) Zeus eta Dionesen alaba zela. Platonen arabera (El banquete 180e), bi horiek entitate guztiz ezberdinak dira: Afrodita Urania eta Afrodita Pandemos.
6. ↑ Hamilton Edith, "Mythology", 467. orr, Back Bay Books, 1942, ISBN 978-0-316-34114-1.