Zortzikotearen arau

Kimikan zortzikotearen araua elementu kimikoen loturen osaketa seinalatzen duen arau enpiriko bati esaten zaio.

Zortzikotearen arauak dioenez, edozein atomok, hidrogenoak izan ezik, 8 elektroiz inguratzeko joera du loturak eratzeko unean^[1]. Honela arrazona daiteke zortzikotearen araua: gauza jakina da, helioak izan ezik, gas noble guztiek 8 balentzia-elektroi dituztela eta beren geruza elektronikoak beteta dauzkatela. Gas hauek oso egonkorrak dira, eta ez dute erreakzionatzeko joerarik. Hortaz, atomo guztiek 8 elektroiz inguratzeko joera hurbileneko gas noblearen egitura hartzeko izango litzateke^[2].

Zortzikotearen araua baliagarria da, molde erraza ematen duelako molekula inguruko elektroien antolaketa deskribatzeko printzipio sinpleen bidez, baina ezin beti aplikatu. Badira salbuespenak. Adibidez, 2. periodokoak ez diren elementuek ez diote beti segitzen arauari. Fosforoak bi kloruro formatzen ditu: PCl₃ eta PCl₅. Azken horretan, fosforoa 10 elektroiz inguratuta dago. Nola entendi daiteke hau? Fosforoaren balentzia-elektroien konfigurazio elektronikoa 3s²3p_x¹3p_y¹3p_z¹ da, baina d orbitalen energia ez da p orbitalena baino askoz altuagoa, eta d orbital horiek erabil daitezke balentzia-orbital gisa: 3s¹3p_x¹3p_y¹3p_z¹3d¹. Beste salbuespen bat BeH₂ da: hidrogenoak eta berilioak ezin dute 8 elektroiz inguratu. Bi hidrogeno-atomoek elektroi bana jar ditzake balentzia-geruzan eta berilioarekin konpartitzeko bi elektroi baino ez dira egongo. Honen ondorioz, BeH₂-an lau balentzia-elektroi bakarrik daude berilio-atomoaren inguruan.

1. ↑ «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).
2. ↑ Kimika orokorra. Udako Euskal Unibertsitatea 1996 ISBN 84-86967-71-6. PMC 431201681. (Noiz kontsultatua: 2022-11-20).