Flavonoide

Co termo xenérico flavonoide (do latín flavus 'amarelo') desígnase certos metabolitos secundarios das plantas que teñen esqueleto de flavona. Sintetízanse a partir dunha molécula de fenilalanina e tres de malonil-CoA, a través da "vía biosintética dos flavonoides", cuxo produto estrutural base se cicla pola acción dun encima isomerase. A estrutura base, un esqueleto C6-C3-C6, pode sufrir posteriormente moitas modificacións e adicións de grupos funcionais, polo que os flavonoides son unha familia moi variada de compostos, pero todos os produtos finais caracterízanse por ser polifenólicos e solubles en auga. Os flavonoides que conservan o seu esqueleto poden clasificarse, segundo as isomerizacións e os grupos funcionais que lles adicionaron, en 6 clases principais: clase da chalcona, da flavona, do flavonol, do flavandiol, da antocianina, e a clase dos taninos condensados.^[1] Hai unha sétima clase, as auronas, tida en conta por algúns autores por estaren presentes en moitas plantas. Tamén o esqueleto pode sufrir modificacións, converténdose entón no esqueleto dos isoflavonoides ou o dos neoflavonoides, que, por tanto, tamén son derivados dos flavonoides.

Os flavonoides biosintetízanse en todas as plantas e nalgunhas algas Charophyta, e aínda que todas as especies comparten a vía biosintética central, hai unha gran variabilidade na composición química dos produtos finais e nos mecanismos de regulación da biosíntese, polo que a composición e concentración de flavonoides é moi variable entre especies e en resposta ao ambiente. Os flavonoides son sintetizados no citoplasma e logo migran cara ao seu destino final nos vacúolos celulares. Cumpren funcións metabólicas importantes nas plantas, algunhas funcións son comúns a todas as plantas e outras son específicas dalgúnss taxons. As funcións máis estendidas son darlle resistencia ás plantas á fotooxidación orixinada pola luz ultravioleta do Sol, interviren no transporte da hormona auxina, e crese que funcionan como defensa ante o herbivorismo. Unha función importante desempeñada en moitas especies é a atracción dos animais polinizadores, por medio da cor ou o recendo que lle dan á planta ou ás flores.

Os flavonoides teñen propiedades moi apreciadas en medicina, como antimicrobianos, anticanceríxenos, na diminución do risco de enfermidades cardíacas, entre outros efectos. Tamén son coñecidos polos cultivadores de plantas ornamentais, os cales manipulan o ambiente das plantas para aumentaren a concentración de flavonoides que dan cor a follas e flores.

Debido ás importantes funcións metabólicas que os flavonoides teñen nas plantas e nos animais, as súas vías biosintéticas e mecanismos de regulación están sendo coidadosamente estudados. A ciencia aplicada aproveitou este coñecemento en moitos traballos de enxeñaría metabólica, nos que se tratou, por exemplo, de aumentar a concentración de flavonoides beneficiosos nas plantas de consumo humano ou de uso farmacéutico, de modificar a súa concentración en flores ornamentais para cambiarlles a cor, e de inhibir a súa produción no pole para esterilizar os híbridos de interese comercial. No que respecta á súa produción, desenvolveuse con éxito un cultivo de bacterias que sintetiza flavonoides de interese humano.

Os científicos deron usos variados aos flavonoides: os xenes da biosíntese de flavonoides foron usados como ferramenta para analizar os cambios no ADN. Por exemplo, Mendel estudou a herdanza dos xenes que lle daban cor aos chícharos (que interveñen na síntese de flavonoides), ou o descubrimento dos xenes saltadores de Barbara McClintock (que ao "saltaren" cara a un xene que intervén na biosíntese dun flavonoide o inutilizan e non se expresa a cor no gran de millo). A extracción e identificación de flavonoides tamén foi moi usada polos botánicos sistemáticos para estableceren parentescos entre especies de plantas.

Aínda queda moito por investigar sobre os flavonoides en canto ao seu valor medicinal, e o seu impacto na nutrición e a saúde humana e animal, e a súa estrutura, metabolismo e biodispoñibilidade^[2].

1. ↑ Erro no código da cita: Etiqueta <ref> non válida; non se forneceu texto para as referencias de nome Winkel-Shirley 2001
2. ↑ Winkel-Shirley, B. 2001b. "It takes a garden. How work on diverse plant species has contributed to an understanding of flavonoid metabolism". Plant Physiology 127: 1399-1404. (pdf aquí)