Formiga

Formiga Rango fósil: Albiano – actualidade
Formiga guerreira formando unha ponte
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Arthropoda Clase: Insecta Orde: Hymenoptera Suborde: Apocrita Superfamilia: Vespoidea Familia: Formicidae Latreille, 1809
Subfamilias
Aenictogitoninae Agroecomyrmecinae Amblyoponinae (incl. "Apomyrminae") Aneuretinae Cerapachyinae Dolichoderinae Ecitoninae (incl. "Dorylinae" e "Aenictinae") Ectatomminae Formiciinae Formicinae Heteroponerinae Leptanillinae Leptanilloidinae Martialinae Myrmeciinae (incl. "Nothomyrmeciinae") Myrmicinae Paraponerinae Ponerinae Proceratiinae Pseudomyrmecinae †Sphecomyrminae Lista Cladograma das subfamilias     Martialinae     Leptanillinae     Amblyoponinae     Paraponerinae     Agroecomyrmecinae     Ponerinae     Proceratiinae           Ecitoninae     Aenictinae       Dorylini     Aenictogitoninae         Cerapachyinae*     Leptanilloidinae             Dolichoderinae     Aneuretinae         Pseudomyrmecinae     Myrmeciinae             Ectatomminae     Heteroponerinae       Myrmicinae     Formicinae           Filoxenia das subfamilias existentes.[1][2] *Cerapachyinae é parafilético

As formigas (Formicidae) son unha familia de insectos eusociales que, como as avespas e as abellas, pertencen ao orde dos himenópteros. As formigas evolucionaron de antepasados similares a unha avespa para mediados do Cretáceo, fai entre cento dez e cento trinta millóns de anos, diversificándose tras a expansión das plantas con flor polo mundo. Son un dos grupos zoolóxicos de maior éxito, cunhas catorce mil especies descritas, aínda que se estima que poden ser máis de vinte e dous mil. Identifícanse facilmente polas súas antenas en ángulo e a súa estrutura en tres secciones cunha estreita cintura. A rama da entomoloxía que as estuda denomínase mirmecoloxía.

Forman colonias ou formigueiros dun tamaño que se estende desde unhas ducias de individuos predadores que viven en pequenas cavidades naturais, a colonias moi organizadas que poden ocupar grandes territorios compostos por millóns de individuos. Estas grandes colonias consisten sobre todo en femias estériles sen ás que forman castes de «obreiras», «soldados» e outros grupos especializados. As colonias de formigas tamén contan con algúns machos fértiles e unha ou varias femias fértiles chamadas «raíñas». Estas colonias son descritas como superorganismos, dado que as formigas parecen actuar como unha entidade única, traballando colectivamente en apoio da colonia.^[3][4]

Os estudos máis recentes sobre o seu comportamento e a súa fidelidade ao grupo indican que a orixe do mesmo está na identidade xenética entre si; de tal modo que entre elas existe un vínculo filial de irmandade que as predispón a cooperar pola supervivencia común das súas fillas e irmás.

Colonizaron case todas as zonas terrestres do planeta; os únicos lugares que carecen de formigas indíxenas son a Antártida e algunhas illas remotas ou inhóspitas. As formigas prosperan na maior parte destes ecosistemas e calcúlase que poden formar o 15-25 % da biomasa dos animais terrestres.^[5] Estímase que hai entre mil billóns (10¹⁵) e dez mil billóns (10¹⁶) de formigas vivindo sobre a Terra. Considérase que o seu éxito en tantas contornas débese á súa organización social e á súa capacidade para modificar hábitats, ao seu aproveitamento dos recursos e á súa capacidade de defensa. A súa prolongada coevolución con outras especies levounas a desenvolver relacións miméticas, comensais, parásitas e mutualistas.^[6]

As súas sociedades caracterízanse pola división do traballo, a comunicación entre individuos e a capacidade de resolver problemas complexos.^[7] Estes paralelismos coas sociedades humanas foron durante moito tempo fonte de inspiración e obxecto de numerosos estudos.^{[n. 1]}

Moitas culturas humanas utilízanas como alimento, medicina e como obxecto de rituais. Algunhas especies son moi valoradas no seu papel de axentes de control biolóxico .^[8] Con todo, a súa capacidade de explotar recursos provoca que as formigas entren en conflito cos humanos, debido a que poden danar cultivos e invadir edificios.^[9]

Algunhas especies, como as formigas de lume (xénero Solenopsis), son consideradas especies invasoras, xa que se estableceron en novas áreas onde foron introducidas casualmente.^[10]

A maioría das formigas non posúe ás, aínda que isto varía segundo individuos dentro dunha colonia.

1. ↑ Ward, Philip S (2007). "Phylogeny, classification, and species-level taxonomy of ants (Hymenoptera: Formicidae)" (PDF). Zootaxa 1668: 549–563. 
2. ↑ Rabeling C, Brown JM & Verhaagh M (2008). "Newly discovered sister lineage sheds light on early ant evolution". PNAS 105 (39): 14913–7. Bibcode:2008PNAS..10514913R. PMC 2567467. PMID 18794530. doi:10.1073/pnas.0806187105. 
3. ↑ Oster, G. F.; Wilson, E. O. (1978). Caste and ecology in the social insects (en inglés). Princeton: Princeton University Press. pp. 21–22. ISBN 0691023611. 
4. ↑ Flannery, Tim (2011). A Natural History of the Planet (en inglés). Grove/Atlantic, Inc. p. 79. ISBN 9780802195609. 
5. ↑ Schultz, T. R. (2000). "In search of ant ancestors". Proceedings of the National Academy of Sciences (en inglés) 97 (26): 14028–14029. PMID 11106367. doi:10.1073/pnas.011513798. Arquivado dende o orixinal o 2 de febreiro de 2015. Consultado o 19 de abril do 2023. 
6. ↑ Hölldobler y Wilson (1990), p. 471
7. ↑ Dicke, E.; Byde, A.; Cliff, D.; Layzell, P. (2004). Ispeert, A. J.; Murata, M.; Wakamiya, N., eds. "Proceedings of Biologically Inspired Approaches to Advanced Information Technology: First International Workshop, BioADIT 2004 LNCS 3141" (en inglés): 364-379. An ant-inspired technique for storage area network design 
8. ↑ Hölldobler y Wilson (1990), pp. 619-629
9. ↑ "Las hormigas invaden los hogares y las zonas rurales de Junín y la Región". Diario Democracia. 2 de xaneiro de 2021. Consultado o 19 de abril do 2023. 
10. ↑ "Pest Notes: Ants". How to Manage Pests. Pests of Homes, Structures, People, and Pets (en inglés). University of California Agriculture and Natural Resources. 2007. Consultado o 19 de abril do 2023. 

Erro no código da cita: As etiquetas <ref> existen para un grupo chamado "n.", pero non se atopou a etiqueta <references group="n."/> correspondente