Israel

Israel

מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (he) دَوْلَة إِسْرَائِيل (ar)
Bandeira Brasón
Himno	Hatikvah
Lema	«sen valor»
Símbolo oficial	Cão de Canaã (pt) (National dog (en) ) Anemone coronaria (floral emblem (en) ) Oliveira (national tree (en) ) Bubela (paxaro nacional) Faláfel (prato nacional (pt) )
Nomeado en referencia a	Terra de Israel e Xacob
Localización
31°N 35°L / 31, 35Coordenadas: 31°N 35°L / 31, 35
Capital	Xerusalén (1949–)
Contén a división administrativa	Distrito Central (pt) Distrito Norte Distrito Sul (pt) Distrito de Haifa (pt) Distrito de Xerusalén Tel Aviv (pt) Xudea e Samaria
Poboación
Poboación	872.700 (1948) (42,02 hab./km²)
Lingua oficial	lingua hebrea
Relixión	xudaísmo, Islam, cristianismo e Drusos
Xeografía
Parte de	Oriente Medio Asia Occidental
Superficie	20.770 km²
Auga	2,1 %
Bañado por	Mar Levantino (pt) , Mar de Galilea, Mar Morto, Golfo de Aqaba, Río Kevin e Mar Mediterráneo
Punto máis alto	Monte Hérmon (pt) (2.814 m)
Punto máis baixo	Mar Morto (−437 m)
Comparte fronteira con	Siria Exipto Xordania Líbano
Datos históricos
Precedido por	Mandato británico de Palestina
Fundador	David Ben-Gurion
Creación	14 de maio de 1948:  (Declaration of Israeli independence (en) )
Día festivo	Yom Hashoá (27 Nisan (en) ) Yom HaZikaron (pt) (4 Iyar (en) ) Yom HaAtzmaut (pt) (5 Iyar (en) ) Yom Yerushalayim (pt) (28 Iyar (en) ) Rosh Hashaná (pt) (1 Tishrei (en) ) Yom Kippur (10 Tishrei (en) ) Sucot (pt) (15 Tishrei (en) ) Shemini Atzeret (pt) (22 Tishrei (en) ) Hanuka (25 Kislev (en) ) Tu BiShvat (15 Shevat (en) ) Purim (14 Adar (en) ) Pessach (15 Nisan (en) ) Mimuna (pt) (21 Nisan (en) ) Shavuot (pt) (6 Sivan (en) ) Lag BaÔmer (pt) (18 Iyar (en) ) Tu B'Av (en) (15 Av (en) )
Organización política
Forma de goberno	República parlamentaria Estado unitario
• Presidente	Isaac Herzog (2021–sen valor)
Órgano executivo	Governo de Israel (pt)
• Primeiro ministro	Benjamin Netanyahu (2022–)
Órgano lexislativo	Knesset , (Escano: 120)
Máxima autoridade xudicial	Tribunal Supremo de Israel
Membro de	Grupo para as observacións da Terra lista de países con armas nucleares Organización Mundial da Saúde Unión Internacional de Telecomunicacións (1948–) ONU (1949–) Organización Meteorolóxica Mundial (1949–) Interpol (1949–) União Postal Universal (pt) (1949–) Banco Internacional para Reconstrução e Desenvolvimento (pt) (1954–) Corporação Financeira Internacional (pt) (1956–) Organização Mundial das Alfândegas (pt) (1958–) Associação Internacional de Desenvolvimento (pt) (1960–) Centro Internacional para a Arbitragem de Disputas sobre Investimentos (pt) (1983–) Agência Multilateral de Garantia de Investimentos (pt) (1992–) Organización Mundial do Comercio (1995–) Aliança Internacional de Memória do Holocausto (pt) (1998–) Unión para o Mediterráneo (2008–) Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (2010–) Consello Europeo para a Investigación Nuclear (2014–) Eurocontrol (2016–)
PIB nominal	520.700.000.000 (2022)
Moeda	Novo sheqel
Identificador descritivo
Fuso horario	Israel time zone (en) , horario estándar Israel Summer Time (en) , horario de verán Asia/Jerusalem (en) UTC+02:00 UTC+03:00
Dominio de primeiro nivel	.il e ישראל. (en)
Prefixo telefónico	+972
Teléfono de emerxencia	100, 101 e 102
Código de país	IL
Páxina web	gov.il

Este artigo amosa escritos hebraicos. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

Este artigo amosa letras árabes. Sen o soporte axeitado, o texto pode mostrar símbolos sen sentido, coma caixas, marcas e outros.

O Estado de Israel^[1][2] (hebreo: מדינת ישראל, transliteración: Medinat Yisra'el; Árabe: دولة اسرائيل, transliteración: Daulat Isra'il) é un país no Oriente Medio (oeste de Asia, no chamado 'crecente fértil'), situado na costa oriental do mar Mediterráneo. É unha democracia parlamentaria e legalmente un estado xudeu.^[3] Fai fronteira co Líbano ao norte, con Siria ao nordeste, con Xordania e Cisxordania ao leste, con Exipto e a franxa de Gaza ao suroeste, e co golfo de Aqaba (no mar Vermello) ao sur.^{[nota 1]} O Mediterráneo bordéao polo seu oeste, e entre Xordania e Exipto sae uns poucos quilómetros ó golfo de Aqaba, extensión do mar Vermello (tamén chamado golfo de Eilat). Igualmente, ten costa co mar Morto (mar interior). Xeograficamente, contén diversas características dentro do seu relativamente pequeno territorio^[5][6] Israel defínese como un "Estado xudeu e democrático" nas súas Leis Básicas e é o único Estado de maioría xudía do mundo.^[7]

Despois dunha resolución da Asemblea Xeral das Nacións Unidas o 29 de novembro de 1947, recomendando a adhesión e introdución do Plan de Partición de Palestina para substituír o Mandato Británico, o 14 de maio de 1948, David Ben-Gurion, o xefe-executivo da Organización Sionista Mundial^{[nota 2]} e presidente da Axencia Xudaica para Palestina, declarou o estabelecemento dun Estado Xudeu en Eretz Israel, a ser coñecido como o Estado de Israel, unha entidade independente do control británico.^[8][9][10] As nacións árabes veciñas invadiron o recentemente creado país ao día seguinte, en apoio aos árabes palestinos. Israel, dende aquela, levou a cabo varias guerras cos Estados árabes circundantes,^[11] no transcurso das cales ocupou os territorios de Cisxordania, península do Sinaí, franxa de Gaza e altos do Golán. Partes desas áreas ocupadas, incluíndo Xerusalén Oriental, foron anexionadas por Israel, mais a fronteira coa veciña Cisxordania aínda non foi definida de forma permanente.^{[12][13][14][15][16]} Israel asinou tratados de paz con Exipto e Xordania, porén os esforzos para solucionar o conflito israelí-palestino ata agora non deron como resultado a paz.

O centro financeiro de Israel é Tel Aviv,^[17] mentres que Xerusalén é a cidade máis populosa do país e a súa capital^{[nota 3]} (aínda que non sexa recoñecida como tal pola comunidade internacional). A poboación israelí, conforme o definido pola Oficina Central de Estatísticas de Israel, foi estimada en 2017 en 8.758.600^{[18][nota 4]} habitantes, dos cales un 74.8% eran xudeus. Os árabes constitúen a segunda maior etnia do país, cun 20.8% de habitantes, incluíndo os árabes de Xerusalén Leste.^[19] A gran maioría dos árabes israelís son musulmáns sunnitas, incluíndo un número significativo de beduínos do Negev semi-sedentarios, o resto son cristiáns e drusos. Outras minorías inclúen varias denominacións étnicas e etno-relixiosas, como os circasianos, samaritanos e maronitas, entre outros.

Israel é unha democracia representativa cun sistema parlamentario, representación proporcional e sufraxio universal.^[20][21] O primeiro ministro serve como xefe de goberno e o Knesset como o corpo lexislativo unicameral do país. Israel ten unha das máis altas expectativas de vida do mundo^[22] e é considerado un país desenvolvido, sendo membro da OCDE e da ONU.^[23] O seu produto interno bruto (PIB) nominal foi o 37º maior do mundo en 2014,^[24] mentres que o país ten o nivel de vida máis alto de Oriente Medio.^[25] No entanto, organizacións como Amnistía Internacional e Human Rights Watch teñen sido críticas coas políticas de Israel en relación aos palestinos, mentres que o goberno dos Estados Unidos^[26] e algúns países de Europa, como o Reino Unido e Alemaña, xeralmente apoian a Israel bélica e financeiramente.^[27]

1. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para israelí.
2. ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para israelita.
3. ↑ Elazar, Daniel J. "Israel as a Jewish State" (en inglés). Jerusalem Center for Public Affairs. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
4. ↑ Mayzel, Matitiahu (13 de maio de 2005). "How did Israel get its current borders" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 27 de setembro de 2015. Consultado o 19 de outubro de 2015. 
5. ↑ "Israel". The World Factbook (en inglés). Washington (EUA): Central Intelligence Agency. Arquivado dende o orixinal o 27 de maio de 2016. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
6. ↑ (Skolnik 2007, pp. 132–232)
7. ↑ "Israel". Freedom in the World (en inglés). Freedom House. 2008. Arquivado dende o orixinal o 23 de xuño de 2012. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
8. ↑ "Declaration of Establishment of State of Israel" (en inglés). Israel Ministry of Foreign Affairs. 14 de maio de 1948. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
9. ↑ Brenner, Michael; Frisch, Shelley (Abril 2003). Zionism: A Brief History. Markus Wiener Publishers. p. 184. 
10. ↑ "Zionist Leaders: David Ben-Gurion 1886–1973" (en inglés). Israel Ministry of Foreign Affairs. Arquivado dende o orixinal o 27 de setembro de 2015. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
11. ↑ Gilbert, Martín (2005). The Routledge Atlas of the Arab–Israeli conflict (en inglés). Routledge. ISBN 978-0-415-35900-9. 
12. ↑ "The status of Jerusalem" (PDF). The Question of Palestine & the United Nations (en inglés). United Nations Department of Public Information. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
13. ↑ "Analysis: Kadima's big plans". BBC News (en inglés). 29 de marzo de 2006. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
14. ↑ Kessner, BC (2 de abril de 2006). "Israel’s Hard-Learned Lessons". Homeland Security Today (en inglés). Consultado o 29 de decembro de 2015. 
15. ↑ "The Legacy of Undefined Borders, Tel Aviv Notes No. 40, 5 de xuño de 2002" (en inglés). The Institute for National Security Studies. Consultado o 7 de outubro de 2010. 
16. ↑ "Israel Journal: A Land Without Borders". The Epoch Times (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 21 de outubro de 2012. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
17. ↑ "GaWC – The World According to GaWC 2008" (en inglés). Globalization and World Cities Research Network. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
18. ↑ "Home page". Israel Central Bureau of Statistics. Consultado o 20 de febreiro de 2017. 
19. ↑ "Latest Population Statistics for Israel". Jewish Virtual Library. American–Israeli Cooperative Enterprise. xaneiro de 2017. Consultado o 20 de febreiro de 2017. 
20. ↑ (Rummel 1997, p. 257). "Unha lista actual de democracias liberais incluiría: Andorra, Arxentina, ... , Chipre, ... , Israel, ..."
21. ↑ "Global Survey 2006: Middle East Progress Amid Global Gains in Freedom" (en inglés). Freedom House. 19 de decembro de 2005. Arquivado dende o orixinal o 23 de xuño de 2012. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
22. ↑ "WHO: Life expectancy in Israel among highest in the world". Haaretz (en inglés). 24 de maio de 2009. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
23. ↑ "Israel's accession to the OECD" (en inglés). Organisation for Economic Co-operation and Development. Arquivado dende o orixinal o 13 de xaneiro de 2011. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
24. ↑ "Report for Selected Countries and Subjects" (en inglés). Fondo Monetario Internacional. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
25. ↑ "Human development indices" (PDF) (en inglés). Programa das Nacións Unidas para o Desenvolvemento. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 21 de novembro de 2010. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
26. ↑ "Israel: US Foreign Assistance. Clyde R. Mark, Foreign Affairs Defense and Trade Division, Congressional Research Service, Biblioteca do Congresso dos EUA." (PDF) (en inglés). 26 de abril de 2005. Consultado o 29 de decembro de 2015. 
27. ↑ "Lobby judeu, pilar do apoio político e financeiro dos EUA a Israel". UOL Últimas notícias (en portugués). 5 de maio de 2008. Consultado o 29 de decembro de 2015. 

Erro no código da cita: As etiquetas <ref> existen para un grupo chamado "nota", pero non se atopou a etiqueta <references group="nota"/> correspondente