Linguaxe

Un mural en Teotihuacán, México (c. século II), que representa a unha persoa emitindo discurso (rolo que sae da súa boca e que simboliza o fala).

A escritura cuneiforme é a primeira forma coñecida de linguaxe escrita, pero a linguaxe falada é anterior á escritura por polo menos moitas decenas de miles de anos.

Dúas nenas aprendendo a lingua de signos estadounidense.

Braille, un sistema de escritura táctil.

A linguaxe (do provenzal lenguatge e do latín lingua) é a capacidade do ser humano para se comunicar mediante un sistema de signos ou lingua. Non se debe confundir con lingua ou idioma, que é a representación concreta desta capacidade, manifestada na existencia das linguas naturais. Ás veces o termo esténdese ás linguaxes que os humanos usan para comunicarse, ademais da linguaxe falada, como a lingua de sinais. Utilízase tamén linguaxe na matemática e na informática para designar as linguaxes formais ou artificiais, incluíndo as linguaxes de programación).

Unha linguaxe é un sistema de comunicación estruturado para o que existe un contexto de uso e certos principios combinatorios formais. Existen contextos tanto naturais como artificiais.

Desde un punto de vista máis amplo, a comunicación indica unha característica común aos humanos e a outros animais (animais non simbólicos) para expresar experiencias mediante o uso de sinais e sons rexistrados polos órganos dos sentidos. Os seres humanos desenvolven unha linguaxe simbólica complexa que se expresa con secuencias sonoras e signos gráficos. Pola súa banda, os animais comunícanse a través de signos sonoros, olfativos e corporais que en moitos casos distan de ser sinxelos.

• A linguaxe humana apóiase na capacidade de comunicarse por medio de signos lingüísticos (usualmente secuencias sonoras e signos gráficos, pero tamén con xestos no caso das linguas de sinais). En canto ao seu desenvolvemento, a linguaxe humana pode estudarse desde dous puntos de vista complementarios: a ontoxenia e a filoxenia. A primeira analiza o proceso polo cal o ser humano adquire a linguaxe, mentres que a segunda encárgase de estudar a evolución histórica dunha lingua.^{[nota 1]} A antropoloxía da linguaxe fai da linguaxe unha peza clave na súa interpretación do ser humano, aínda que isto non é extremadamente novo, remite a antigas e variadas tradicións culturais desde tempos moi afastados na historia de occidente.^{[nota 2]}. ^[1]

• A comunicación animal baséase no uso de sinais visuais, sonoras e olfativas, a modo de signos, para sinalar a un referente ou un significado diferente dos devanditos sinais. Dentro das formas de comunicación animal (popularmente denominadas linguaxe animal) están os berros de alarma, a linguaxe das abellas, etc.
• Os linguaxes formais son construcións artificiais humanas que se usan en matemáticas e outras disciplinas formais, incluíndo linguaxes de programación. Estas construcións teñen estruturas internas que comparten coa linguaxe humana natural, polo que poden ser en parte analizados cos mesmos conceptos que este.

Aínda que case ata finais do século XX establecíase taxativamente unha diferenza absoluta entre a linguaxe humana e a comunicación animal, a acumulación de gran cantidade de estudos^{[Cómpre referencia]} (especialmente etolóxicos) suxiren que moitos animais non humanos, especialmente con áreas cerebrais corticales desenvolvidas (bonobos, chimpancés e outros primates, así como cetáceos —especialmente delfínidos—, aves —especialmente papagaios, corvos, pombas—, elefantes, cans, gatos, equinos, etcétera) posúen formas de comunicación bastante máis complexas, e máis próximas á linguaxe humana que o suposto por Ivan Pavlov e os reflexos condicionados ou os condutistas anglosaxóns, que reducían as actividades psíquicas a un mero circuíto reflicto mecanicista de estímulo-resposta. En rigor, Pavlov non era tan mecanicista, pero supoñía á linguaxe dos animais non humanos como correspondente a un condicionamento clásico ou primeiro sistema de sinais (baseado principalmente no estímulo-resposta, tras a reiteración dun estímulo que se asocia unha «recompensa», que implica ao circuíto de premio-recompensa, ou á ausencia da mesma que xera un hábito ou habitus, condicionamento que é tamén común á inmensa maioría dos humanos), mentres que para o ser humano Pávlov supón un segundo sistema de sinais, que é un salto cualitativo respecto ao primeiro e que é a linguaxe humana, que é heurístico ao estar aberto respecto ao ciclo de estímulo-resposta.^[2]

A facultade da linguaxe non é o resultado dun aprendizaxe, senón que é conxénita, é dicir, nace co ser humano.^[3] Ademais, preséntase de igual maneira en todos os seres humanos, independentemente do momento histórico e do lugar xeográfico, é dicir, é universal.^[3] As linguas poden aprenderse e esquecerse, pero a capacidade da linguaxe, non.^[3]

A linguaxe é un conxunto de signos e símbolos. Un signo é un fenómeno relacionable con outro fenómeno. Por exemplo, a febre é un signo dunha enfermidade, a caída de neve é un signo da estación de inverno, un camión de bombeiros coa súa sirena é un signo de incendio.^[4]

Un símbolo é un fenómeno, algo que ocorre que a mente relaciona con outro fenómeno. Por exemplo, un polgar abaixo simboliza algo negativo, a luz vermella dun semáforo cunha mensaxe de deterse. O elemento que distingue un símbolo dun signo é o carácter deliberativo da súa relación. Os signos que se establecen deliberadamente chámanse símbolos.^[4]

Da linguaxe humana ocúpase a ciencia denominada lingüística. A linguaxe é tamén o obxecto de estudo de numerosas disciplinas, como a psicolingüística, a sociolingüística ou a filoloxía.

Erro no código da cita: As etiquetas <ref> existen para un grupo chamado "nota", pero non se atopou a etiqueta <references group="nota"/> correspondente

1. ↑ Rafael Echeverría. "Actos del Lenguaje (volumen I): La escucha". Consultado o 23 de xaneiro do 2023. 
2. ↑ Jean-François Le Ny: La sémantique psychologique, PUF (Presses universitaires de France), 1979 ISBN 978-2130358725
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2} Arroyo Cantón, Carlos; Berlato Rodríguez, Perla (2012). "La comunicación". En Averbuj, Deborah. Lengua castellana y literatura. España: Oxford University Press. p. 408. ISBN 9788467367966.  |data-acceso= require |url= (Axuda)
4. ↑ ^{4,0 4,1} Guibourg,Ricardo A. (2003). Introducción al conocimiento científico. Eudeba. ISBN 950-23-0816-6. OCLC 1011178691. Consultado o 23 de xaneiro do 2023.