Back Puerto Rico Afrikaans Puerto Rico ALS ፕዌርቶ ሪኮ Amharic Puerto rico AMI Puerto Rico AN Puerto Rico ANG पोर्टो रिको ANP بورتوريكو Arabic پويرطوريكو ARY پويرتو ريكو ARZ
| Estado Libre Asociado de Puerto Rico (es) Commonwealth of Puerto Rico (en) Borinquen (tnq)  | |||||||||
| |||||||||
| Himno | La Borinqueña (pt)  | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lema | «Juan es su nombre» «Joannes Est Nomen Ejus» | ||||||||
| Nomeado en referencia a | Puerto Rico (en) e San Xoán | ||||||||
| Localización | |||||||||
| |||||||||
| Capital | San Xoán | ||||||||
| Contén a división administrativa | |||||||||
| Poboación | |||||||||
| Poboación | 3.285.874 (2020) (360,93 hab./km²) | ||||||||
| Número de fogares | 1.205.749 (2020) | ||||||||
| Lingua oficial | lingua castelá lingua inglesa | ||||||||
| Xeografía | |||||||||
| Parte de | |||||||||
| Superficie | 9.104 km² | ||||||||
| Auga | 35,7 % | ||||||||
| Bañado por | Océano Atlántico e Mar Caribe | ||||||||
| Punto máis alto | Cerro de Punta (en) (1.338 m) | ||||||||
| Punto máis baixo | Mar Caribe | ||||||||
| Datos históricos | |||||||||
| Creación | 1898 | ||||||||
Evento clave
| |||||||||
| Santo padrón | Our Lady of Divine Providence (en) | ||||||||
| Organización política | |||||||||
| Órgano executivo | Government of Puerto Rico (en) | ||||||||
| • Gobernador | Pedro Pierluisi (pt) (2021–) | ||||||||
| Órgano lexislativo | Asemblea Lexislativa de Porto Rico , | ||||||||
| Máxima autoridade xudicial | Supreme Court of Puerto Rico (en) | ||||||||
| PIB nominal | 217.800.000 $ (2021) | ||||||||
| Moeda | dólar estadounidense | ||||||||
| Identificador descritivo | |||||||||
| Fuso horario | |||||||||
| Dominio de primeiro nivel | .pr | ||||||||
| Prefixo telefónico | +1787 e +1939 | ||||||||
| Teléfono de emerxencia | 911 | ||||||||
| Código de país | PR | ||||||||
| ISO 3166-2 | US-PR | ||||||||
| Identificador GNIS | 1779808 | ||||||||
| Páxina web | pr.gov | ||||||||
  | |||||||||
.svg&lang=gl)
Porto Rico[1] (coñecido oficialmente como Estado Libre Asociado de Porto Rico; ou en inglés: Commonwealth of Puerto Rico) é un grupo de illas na parte oriental do mar Caribe, territorio non incorporado dos Estados Unidos desde o ano 1898. No 1952 conformouse o "Estado Libre Asociado de Porto Rico", traducido oficialmente ao inglés como Commonwealth of Puerto Rico. É de interese o feito de que o tipo de goberno en Porto Rico non é unha "mancomunidade", posto que o E.L.A. é unha fórmula de autonomía política de natureza limitada, territorial e sen a soberanía dun país independente. Véxase como referencia Mancomunidade Británica de Nacións e Commonwealth.
O arquipélago está formado pola illa de Porto Rico (a menor das Grandes Antillas ou Antillas Maiores) e varias illas, illotes e caios, entre os que se atopan as illas de Vieques, Culebra e a Mona, esta última unha reserva natural deshabitada. A illa maior de Porto Rico, con 9100 km², ocupa o lugar número 82 entre as illas do mundo por tamaño, sendo pouco menor que Chipre e maior que Córsega e Chiloé, así como o número 169 entre os países e territorios do mundo por tamaño.
Porto Rico, localizado ao leste de República Dominicana e ao oeste das Antillas Menores, está comprendido entre os 17°50′ E 18°30′ de latitude norte e os 65°30′ E 65°15′ de lonxitude oeste do Meridiano de Greenwich onde se funden o Atlántico e o mar Caribe, ao leste coa canle de Vieques que a separa das illas Virxes Estadounidenses e ao oeste coa illa de Mona, na canle do mesmo nome que a separa da República Dominicana. O Estado Libre Asociado ten aproximadamente 3,2 millóns de habitantes, está dividido en setenta e oito municipios, tendo como capital a cidade de San Xoán. O español e o inglés son as linguas oficiais do poder executivo do goberno,[2] aínda que predomina o castelán.[3]
Porto Rico poboouse por unha sucesión de pobos indíxenas que comezou hai 2000 a 4000 anos,[4] incluían os Ortoiroides, Saladoides e Taínos. Foi entón colonizado por España tras a chegada de Cristovo Colón en 1493.[5] Porto Rico foi disputado por outras potencias europeas, pero seguiu sendo unha posesión española durante os catro séculos seguintes. Un influxo de escravos africanos e colonos procedentes principalmente das Illas Canarias e Andalucía cambiou enormemente a paisaxe cultural e demográfica da illa dentro do Imperio Español, Porto Rico xogou un papel secundario pero estratéxico en comparación con colonias máis ricas como o Perú e Nova España.[6][7] A finais do século XIX comezou a xurdir unha identidade portorriqueña, centrada arredor dunha fusión de elementos indíxenas, africanos e europeos.[8][9] En 1898, tras a Guerra hispano-estadounidense, Porto Rico foi o adquirido polos Estados Unidos.[5][10]
Os portorriqueños son cidadáns dos Estados Unidos. desde 1917, e pode moverse libremente entre a illa e o continente.[11] Non obstante, como residentes dun territorio non incorporado, os cidadáns estadounidenses de Porto Rico son privados de dereitos a nivel nacional, non poden votar polo presidente ou vicepresidente,[12] e xeralmente non pagan o imposto federal sobre a renda.[13][14][note 1] En común con outros catro territorios, Porto Rico envía un representante sen voto ao Congreso dos Estados Unidos, chamado Comisionado Residente, e participa nas primarias presidenciais, xa que non é un estado, Porto Rico non ten voto no Congreso, que o goberna baixo a Lei de Relacións Federais de Porto Rico de 1950. O Congreso aprobou a unha constitución local en 1952, que permitía aos cidadáns estadounidenses residentes na illa elixir un gobernador. O status político actual e futuro foi constantemente un significativo tema de debate.[15][16]
A partir de mediados do século XX, o goberno dos Estados Unidos, xunto coa Compañía de Desenvolvemento Industrial de Porto Rico, lanzou unha serie de proxectos económicos para desenvolver Porto Rico nunha economía industrial de altos ingresos. Está clasificado polo Fondo Monetario Internacional como unha xurisdición desenvolvida cunha avanzada economía de ingresos altos,[17] ocupa o posto 40 no Índice de Desenvolvemento Humano. Os principais sectores da economía de Porto Rico son a fabricación (principalmente a farmacéutica, a petroquímica e a electrónica) seguida dos servizos (especialmente turismo e hostalería).[18]
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para portorriqueño.
- ↑ Pueblo v. Tribunal Superior, 92 D.P.R. 596 (1965). Translation taken from the English text, 92 P.R.R. 580 (1965), pp. 588–89. See also López-Baralt Negrón, Pueblo v. Tribunal Superior: Español: Idioma del proceso judicial, 36, Revista Jurídica de la Universidad de Puerto Rico. 396 (1967), and Vientós-Gastón, Informe del Procurador General sobre el idioma, 36 Revista del Colegio de Abogados de PuertO Rico. (P.R.) 843 (1975).
- ↑ "Puerto Rico". Arquivado dende o orixinal o 12 de setembro de 2015. Consultado o 21 de setembro de 2015.
- ↑ Stacy Taus-Bolstad (1 de setembro de 2004). Puerto Ricans in America. Lerner Publications. pp. 7–. ISBN 978-0-8225-3953-7. OCLC 1245779085.
- ↑ 5,0 5,1 "CIA World Factbook – Puerto Rico". Consultado o 5 de agosto de 2019.
- ↑ Caban, Pedro A. (2009). Constructing a Colonial People: Puerto Rico and the United States, 1898–1932. Westview Press. p. 10. ISBN 978-0786748174.
- ↑ Santiago-Valles, Kelvin A. (1994). Subject People and Colonial Discourses: Economic Transformation and Social Disorder in Puerto Rico, 1898–1947. SUNY Press. p. ix. ISBN 978-0791415894.
- ↑ Lipski, John M. (2005). A History of Afro-Hispanic Language: Five Centuries, Five Continents. Cambridge University Press. p. 37. ISBN 978-1107320376.
- ↑ "Documenting a Puerto Rican Identity | In Search of a National Identity: Nineteenth and Early-Twentieth-Century Puerto Rico | Articles and Essays | Puerto Rico at the Dawn of the Modern Age: Nineteenth- and Early-Twentieth-Century Perspectives". Digital Collections, Library of Congress. Consultado o 11 de abril de 2020.
- ↑ José Trías Monge. Puerto Rico: The Trials of the Oldest Colony in the World. New Haven, CT; London: Yale University Press, 1999. p. 4.
- ↑ 8 U.S. Code § 1402 – Persons born in Puerto Rico on or after 11 April 1899 (1941) Consultado o 14 de xaneiro de 2015.
- ↑ Igartúa–de la Rosa v. United States (Igartúa III) Arquivado 16 de marzo de 2012 en Wayback Machine., 417 F.3d 145 (1st Cir. 2005) (en banc), GREGORIO IGARTÚA, ET AL., Plaintiffs, Appellants, v. UNITED STATES OF AMERICA, ET AL., Defendants, Appellees. No. 09-2186 Arquivado 5 de setembro de 2018 en Wayback Machine. (24 de novembro de 2010)
- ↑ The trauma of Puerto Rico's 'Maria Generation' . Robin Ortiz. ABC News. 17 de febreiro de 2019. Accessed 24 de setembro de 2019.
- ↑ PUERTO RICO: Fiscal Relations with the Federal Government and Economic Trends during the Phaseout of the Possessions Tax Credit. General Accounting Office publication number GAO-06-541. US Gen. Acctg. Office, Washington, DC. 19 May 2006. Public Release: 23 June 2006. (Note: All residents of Puerto Rico pay federal taxes, with the exception of federal income taxes which only some residents of Puerto Rico must still pay).
- ↑ "Puerto Rico's Political Status and the 2012 Plebiscite: Background and Key Questions" (PDF). Congressional Research Service. 25 de xuño de2013. Consultado o 17 de xaneiro de 2016 – vía fas.org.
- ↑ "El Nuevo Día". Elnuevodia.com. 18 de abril de 2017.
- ↑ "Advanced economies". IMF. Consultado o 1 de agosto de 2019.
- ↑ "Manufactura" (en castelán). Government of Puerto Rico. Arquivado dende o orixinal o 2 de outubro de 2013. Consultado o 7 de setembro de 2013.
Erro no código da cita: As etiquetas <ref> existen para un grupo chamado "note", pero non se atopou a etiqueta <references group="note"/> correspondente