Nerin

She yn ellan 'syn Oarpey bun-chooish y duillag shoh. My vel anaase ayd ayns y çheer neuchroghagh t'er enney fo'n ennym cheddin, lhaih Pobblaght Nerin.

Ta Nerin (Yernish: Éire, Baarle: Ireland, Ullanish: Airlann) yn trass ellan smoo 'syn Oarpey as ny feedoo ellan smoo 'sy Chruinney.^[1] T'ee ny soie ayns sheear hwoaie ny h-Oarpey as t'ee cruinnit lesh keeadyn dy ellanyn as ellaneenyn. Ta'n Vretyn Vooar soit da'n shiar as ish scarrit veih Nerin liorish Mooir Vannin. Ta Pobblaght Nerin coodaghey 5/6 dy eaghtyr yn ellan. Ta Nerin Hwoaie, cooid jeh'n Reeriaght Unnaneysit, coodaghey'n chooid elley, as t'ee ny soie ayns shiar hwoaie yn ellan. Ta'n ellan jeant seose jeh cruink as sleityn injil ta cruinnlaghey strah rea lheeadagh as ta awinyn yn-shiaulley sheeyney stiagh çheu sthie. Ta glasseraght rank 'syn ellan - troar jeh'n speyr faarkagh vog ayn. Va çheshvean yn ellan coodit liorish keylljyn gloo derrey ny 1600yn agh jiu t'ee ny h-ard smoo jee-cheyllit 'syn Oarpey.^[2] Ta shey sheeintee ghooghyssagh as feed ayns Nerin. Ta'n shynnagh ruy, yn arkan sonney, as y broc so-akin dy mennick, agh ta'n mwaagh Yernagh, y feeaih ruy as kiyt ny miljyn ry-gheddyn chammah.

T'eh oolit dy vel 6.2 millioonyn dy 'leih ayns Nerin. Ta beggan ny sloo na 4.5 millioonyn dy 'leih cummal ayns Pobblaght Nerin as ta beggan ny sloo na 1.8 millioonyn dy 'leih cummal ayns Nerin Hwoaie.^[3] Ta ny h-earrooyn shen taishbyney bishaghey mooar ayns sleih-earroo yn ellan veih'n 4.2 millioonyn va cummal ayn ayns ny 1960yn, agh t'eh foddey ny sloo veih'n 8 millioonyn va cummal er yn ellan ayns ny 1840yn leah roish çheet y Ghortey Mooar.^[4]

Ayns ny Mean Eashyn haink ny Normanee dys Nerin as fo-yerrey haink jerrey lesh y lhing Normanagh as toshiaght lesh y chioneys Sostynagh ayns ny 1500yn. Ayns ny 1600yn, va corys dy chioneys Sostynagh Protestoonagh er ny chummey dys neuvondeish dy chur er y vooar chooid Chatoleagh Raueagh as Phrotestoonagh yiooldagh, as v'eh sheeynt car ny 1700yn. Ayns 1801, haink Nerin dy ve ny cooid jeh'n Reeriaght Unnaneysit. Rere caggey er son seyrsnys 'sy 20-oo eash leah haink y çheer dy ve rheynnit ayns daa ayrn - Steat Seyr Nerin as Nerin Hwoaie. Haink Steat Seyr Nerin dy ve ny smoo seyr harrish ny jeihaghtyn agh hannee Nerin Hwoaie lesh y Reeriaght Unnaneysit. Haghyr boirey theayagh ayns veih ny 1960yn jeianagh derrey ny 1990yn. Huitt y mooadys dy voiraghyn lurg conaant politickagh ayns 1998. Ayns 1973, hie'n daa ayrn jeh'n ellan stiagh 'sy Voodeeys Tarmaynagh Oarpagh (yn Unnaneys Oarpagh jiu). Haghyr bishaghey tarmaynagh neusampleyrit ayns Pobblaght Nerin veih ny 1990yn meanagh derrey'n gheyre-ghaue argidoil Yernagh ayns 2008-2010.^[5]

1. ↑ "Islands by Area". UN System-Wide Earthwatch (ayns Baarle). United Nations Environment Programme. 1998-02-18. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh er 2015-12-01. Feddynit magh er 30-08-2008. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (cooney)CS1 maint: çhengey gyn enney (link)
2. ↑ Solnit, Rebecca (1997). Book of Migrations: Some Passages in Ireland. Lunnin: Verso. dg. 100. ISBN 1-85984-186-4.
3. ↑ V'eh er ooley 'sy vlein 2008 dy row 4,422,100 cummaltee ayns Pobblaght Nerin as 'sy vlein cheddin va 1,775,000 cummaltee ayns Nerin Hwoaie. 'Sy vlein 2009 v'eh oolit dy row 4,459,300 cummaltee ayns Pobblaght Nerin. Cha nel ooley 'sy vlein 2009 da Nerin Hwoaie er ny chur magh dys shoh. Ta ny h-oolaghyn shoh çheet as bingyn staydraaoil reiltyssagh oikoil veih'n daa heer:
   • "Population and Migration Estimates" (PDF). Divlyn: Central Statistics Office. 2009.
   • Northern Ireland Statistics and Research Agency (2008). "Population and Migration Estimates Northern Ireland (2008)" (PDF). Beeal Feirshtey: Department of Finance and Personnel. Er ny hashtey veih yn lhieggan bunneydagh (PDF) er 2010-02-17. Feddynit magh er 2010-01-11.
4. ↑ "Irish-Catholic Immigration to America". Immigration…. Library of Congress. 2007-05-07. Feddynit magh er 2010-01-01.
5. ↑ "Quarterly Economic Commentary" (Spring 2009). Divlyn: Economic and Social Research Institute.