Andes

Andes
Quechua: Anti(s/kuna)
Naala iti tangatang a ladawan ti maysa a paset ti Andes a nagbaetan ti Arhentina ken Chile
Kangatuan a punto
Pantok	Aconcagua (Departamento ti Las Heras, Mendoza, Arhentina)
Kangato	6,962 m (22,841 ft)
Nagsasabtan	32°39′10″S 70°0′40″W / 32.65278°S 70.01111°W / -32.65278; -70.01111Nagsasabtan: 32°39′10″S 70°0′40″W / 32.65278°S 70.01111°W / -32.65278; -70.01111
Rukrukod
Kaatiddog	7,000 km (4,300 mi)
Kaakaba	500 km (310 mi)
Heograpia
Nailalaok nga ala ti satelite a ladawan ti akin-abagatan nga Andes
Pagpagilian	Listaan Arhentina Bolivia Chile Colombia Ecuador Peru Venezuela
Pagtataengan	Listaan Bogotá Santiago Medellín La Paz Cali Quito Pasto Mérida Arequipa Mendoza Cuenca Cochabamba Pereira Ibagué Salta Manizales Cúcuta Huancayo Cusco

Ti Andes ket isu ti kaatiddogan a kontinental a kabambantayan iti lubong. Daytoy ket maysa nga agtultuloy a kabambantayan iti igid ti aplaya ti Abagatan nga Amerika. Daytoy a kabambantayan ket agarup a 7,000 km (4,300 mi) ti kaatiddogna, agarup a 200 km (120 mi) aginggana ti 700 km (430 mi) a kaakaba (kaakabaan iti nagbaetan ti latitud ti 18° ti abagatan ken 20° ti abagatan), ken ti katimbengan a kangato ti agarup a 4,000 m (13,000 ft). Ti Andes ket gumay-at manipud iti amianan nga agpaabagatan babaen kadagiti pito a pagpagilian ti Abagatan nga Amerika: ti Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia, Chile ken Arhentina.

Iti igid ti kaatiddogna, ti Andes ket napisi kadagiti nadumaduma a kabambantayan, a dagitoy ket nailaslasin baaben kadagiti naipakatengngaan a depresion. Ti Andes ket isu ti pakabirukan kadagiti adu a nangato a banak – nga adda kadagitoy ti mangsangsangaili kadagiti nangruna a siudad a kas ti Quito, Bogotá, Arequipa, Medellín, Sucre, ken La Paz. Ti makunkuna a banak Altiplano ket isu ti maikadua a kangatuan a banak kalpasan ti Tibetano a banak.

Ti Andes a kabambantayan ket isu ti kangatuan a kabambantayan ti lubong iti ruar ti Asia. Ti kangatuan a pantok, ket ti Bantay Aconcagua, nga agpangato ti kangatona ti agarup a 6,962 m (22,841 ft) iti ngato ti lessaad ti baybay. Ti pantok ti Chimborazo idiay Andes ti Ecuador ket ad-adayo manipud iti sentro ti Daga ngem ti animan a lokasion iti rabaw ti Daga, gapu ti ekuatorial a baskag a nagbanagan manipud iti panagtayyek ti Daga. Dagiti kangatuan a bulkan iti lubong ket mabirukan idiay Andes, a mairaman ti Ojos del Salado idiay pagbeddengan ti Chile-Arhentina nga agpangato ti 6,893 m (22,615 kadapan). Adda dagiti sumurok a limapulo nga Andino a bulkan ti agpangato pay ti 6,000 m (19,685 kadapan).