Back Виетнамтәи аибашьра Abkhazian Viëtnamoorlog Afrikaans Vietnamkrieg ALS የቬትናም ጦርነት Amharic Guerra de Vietnam AN वियतनाम युद्ध ANP حرب فيتنام Arabic لحرب د ڤييطنام ARY حرب فييتنام ARZ Guerra del Vietnam AST
| Gubat ti Bietnam | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Paset iti ti Nalamiss a Gubat ken ti Indotsina a Gubgubat | |||||||||
 Ti Bell UH-1D a helikopter a piniloto ni Komandante Bruce P. Crandall ket sumangsang-at ti langit kalpasan a nangibaba kadagiti inpanteria ti Estados Unidos para iti mision nga agbiruk ken dadaelen | |||||||||
| |||||||||
| Dagiti makigubgubat | |||||||||
|
Dagiti puersa ti Kontra-Komunista:
Sinuportaran babaen ti:  Republika iti Tsina[2] |
Dagiti puersa akomunista:
Sinuportaran babaen ti:  Republika iti Kuba | ||||||||
| Dagiti agbilbilin ken daulo | |||||||||
 Ngô Đình Diệm Nguyễn Văn Thiệu Nguyễn Cao Kỳ Cao Văn Viên Lyndon B. Johnson Richard Nixon William Westmoreland Creighton Abrams…ken dadduma pay |
 Hồ Chí Minh Lê Duẩn Võ Nguyên Giáp  Hoàng Văn Thái Văn Tiến Dũng Trần Văn Trà Nguyễn Văn Linh Nguyễn Hữu Thọ…ken dadduma pay | ||||||||
| Kapigsa | |||||||||
|
~1,830,000 (1968) |
461,000+ | ||||||||
| Dagiti nadangran ken natnatay | |||||||||
|
Dagup dagiti nasugatan: ~1,490,000+ |
Dagup dagiti nasugsugatan: ~604,200+ | ||||||||
|
Dagiti sibilian a Bietnamis a natnatay: 411,000[7] – 2,000,000[13] * ken agibaga dagiti kapagarupan, kitaen ti Dagiti nadangran dita baba | |||||||||
Ti Gubat ti Bietnam[A 3] ket maysa idi a Nalamiis a Gubat a panawen a suppiat ti militar a rimsua idiay Bietnam, Laos, ken Cambodia manipud idi 1 Nobiembre 1955[A 1] aginggana ti Panakatnag iti Saigon odi 30 Abril 1975. Daytoy a gubat ket sinarunona ti Umuna nga Indotsina a Gubat ken naglabana a nagbaetan ti Amianan a Bietnam, ketn sinopurtaran babaen dagiti komunista a kumaduaanna, ken ti gobierno ti Abagatan a Bietnam, a sinopurtaran babaen ti Estados Unidos ken dagiti sabsabali a kontra-komunista a pagpagilian.[23] Ti Viet Cong (makunkuna pay a ti Sangauanag ti Nailaina Panagwayawaya, wenno NLF), ti maysa a nalagan a naarmasan nga Abagtana Bietnam a tinengtengngel ti komunista a sapasap a sanguanan, ket kaaduan a nakilablaban ti maysa a gerilia agubat a sumuppiat kadagiti konta-komunista a pursa iti dayta a rehion. Ti Buyot dagiti Tattao ti Bietnam (Buyot ti Amianan a Bietnam) ken nakisinnupiat kadagiti kaaduan a kadawyan a gubat, nga adda dagiti panawen nagitalek kadagiti dadakkel a unit iti gubatan. Ti E.U. ken dagiti puersa ti Abagatan a Bietnam ket nagitaltalekda kadagiti Supremasia ti angin ken ti agparmek a kabilegan tapno agaramid kadagiti agbiruk ken dadaelen nga operasion, a mairaman dagiti puersa ti daga, artileria, ken dagiti panagpunta manipud iti tangatang.
Ti pannakakita ti gobierno ti E.U. ti panakibiang ti daytoy a gubat ket ti kasla dalan a panagpawil ti panagraut dagiti komunista iti Abagatan a Bietnam a kas paset ti nalawlawa nga estratehia iti panaglas-ud. Ti gobierno ti Amianan a Bietnam ken Viet Cong ket nakitkitada daytoy a suppiat a kas maysa a kolonial a gubat, nga immuna a nilabanan a maisuppiat ti Pransia, a sinuportaran babaen ti Estados Unidos, ken kalpasan daytoy ti suppiatan a maipapan ti Abagatan a Bietnam, a daytoy ket naipanunotanda a kas tirtiris nga estado ti Estados Unidos .[24] Dagiti Amerikano nga agbalbalakad a militar ket simmangpetda idi idiay Pranses nga Indotsina a nangrugi idi 1950. Ti pannakairaman ti Estados Unidos ket kimmaro idi kasapaan ti 1960, nga dagiti kaadu ti tropa ket natriple idi 1961 ken natriple manen idi 1962.[25] Dagiti pananakigubat a unit ti Estados Unidos ket nagrugida a naibaniaga idi 1965. Dagiti operasio ket naigay-at kadagiti internasional a pagbeddengan, a dagitoy ket nakaro a binomba ti Laos ken Cambodia. Ti Amerikano a pannakairaman ti daytoy a gubat ket kimmaro idi 1968, iti panawen ti Tet a Panagraut. Kalpasan daytoy, dagiti puersa ti daga ti Estados Unidos ket naininutda a naikkat a kas paset ti annuroten nga ammo a kas ti Bietnamisasion. Uray pay no ti Paris a Panagtunos ti kappia, a pinirmaan dagiti amin a nairaman idi Enero 1973, ti pannakilablaban ket nagtutuloy.
Ti pannakairaman ti Estados Unidos ket nagpatingga idi 15 Agosto 1973 a aks nagbanagan ti Case–Church Panagpasayaat nga impasa ti Kongreso ti Estados Unidos.[26] Ti pannakatiliw iti Saigon babaen dagiti Buyot dagiti Tattao iti Bietnam idi Abril 1975 ket nangmarka daytoy ti panagpatingga ti gubat, ken ti Amianan ken Abagatan a Bietnam ket napagkaykaysa ti simmaruno a tawen. Ti gubat ket gapuanan ti adu a bayad iti termino dagiti nadangran (kitaen ti Dagiti nadangran ti Gubat ti Bietnam). Dagiti karkulo ti bilang dagiti soldado ti Bietnam ket dagiti sibilian a natnatay ket agdumaduma manipud iti basbassit a maysa a riwriw[27] aginggana iti ad-adu ngem tallo a riwriw.[28][29] Addda ti 200,000–300,000 a Kambodiano,[14][15][16] 20,000–200,000 Laotiano,[30][31][32][33][34][35] ken 58,220 a kamkamen dagiti serbisio ti Estados Unidos ket natnatay pay iti daytoy a suppiat.[A 2]
- ^ Larsen, Stanley R. ken Collins, James L. Jr. Panagdal ti Bietnam: Pannakibinglay dagiti Kumaduaan idiay Bietnam. Washington, DC: Departamento ti Buyot, 1985. p. 167. Ti Espania ket nangipatulod sangkakuyogan ti medisina idiay Probinsia ti Co Gong idi 1965.
- ^ "ALLIES OF THE REPUBLIC OF VIETNAM". Naala idi 24 Septiembre 2011.
- ^ "Gubat ti Bietnam : Kapigsa dagiti tropa ti E.U." Historycentral.com. Naala idi 17 Oktubre 2009.}
- ^ "Dagiti kinapudno a maipanggep ti Pammalagip nga Urnong dagiti Beterano ti Bietnam". nps.gov. (agdakdakamat Dagiti immuna a panggubatan a tropa ti Amerikano a simmanglad idiay Abagatan a Bietnam idi Marso 1965, a naisangsangayan ti Maikatlo a Rehimento ti Kuerpo Marina ti E.U., Maikatlo a Dibision ti Kuerpo Marina, a naibaniaga idiay Bietnam manipud idiay Okinawa tapno mangsalaknib ti Da Nang, Bietnam, a dalanan ti eroplano. Idi panawen ti a kakaruan a pannakibinglay ti E.U., 31 Disiembre 1968, dagiti bilang dagiti kumaduaan a puersa ket dagiti sumaganad: 536,100 militar a tropa ti E.U., nga adda dagiti 30,610 militar ti E.U. a natnatayen; 65,000 dagiti Puersa ti Militar ti Nawaya a Lubong; 820,000 Siiigam a Buyot ti Abagatan a Bietnam (SVNAF) nga adda dagiti 88,343 a natnatayen. Iti gibus ti gubat, adda dagiti agarup a 2,200 a napukpukaw ti aksion ti E.U. (MIA) ken naibaludan ti gubat (POW). Taudan: Harry G. Summers, Jr. Alamanak ti Gubat ti Bietnam, Kinapudo ti Panangipablaak dagiti Papeles, 1985.)
- ^ Kuerpo Marina ti Bietnam 1965–73. Google Books. 8 Marso 1965. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-01-20. Naala idi 29 Abril 2011.
- ^ Gubat ti Bietnam kalpasan dagiti Reporta ti Aksion, BACM Research, 2009, panid 430
- ^ a b c d e f Rummel, R.J (1997), "Tabla 6.1A. Bietnam Demosidio : Dagiti karkulo, Dagiti nagtaudan, ken dagiti panagkarlulo" (GIF), Kawayaan, Demokrasia, Kappia; Bileg, Demosidio, ken Gubat, Unibersidad ti Hawaii a Sistema
- ^ a b c Aaron Ulrich (editor); Edward FeuerHerd (nagpatpataud ken direktor) (2005–2006). Puso iti Kasipngetan: Dagiti Kronika ti Gubat ti Bietnam 1945–1975 (Dokumentario). Koch Vision. Ti pasamak ket mapasamak iti 321 a minuto. ISBN 1-4172-2920-9.
- ^ "Dagiti nadangran ti Gubat ti Bietnam". Vietnamgear.com. 3 Abril 1995. Naala idi 17 Oktubre 2009.
- ^ "Paggugubatan:Linia a Pagurasan ti Bietnam". Pbs.org. Naala idi 31 Oktubre 2011.
- ^ Soames, John. Ti Pakasaritaan iti Lubong, Routledge, 2005.
- ^ Dunnigan, James & Nofi, Albert: Dagiti Babassit a Sekreto ti Gubat ti Bietnam: Dagiti Pakaammo ti Militar a Saanmo koma a Maamuan. St. Martin's Press, 2000, p. 284. ISBN 0-312-25282-X.
- ^ http://www.nytimes.com/1995/04/23/world/20-years-after-victory-vietnamese-communists-ponder-how-to-celebrate.html?pagewanted=2&src=pm
- ^ a b Heuveline, Patrick (2001). "Ti Demograpiko a Panagusig iti Mortalidad idiay Kambodia." Iti Napilit a Panagtalaw ken Mortalidad, eds. Holly E. Reed ken Charles B. Keely. Washington, D.C.: Nailian nga Akademia a Pagmalditan.
- ^ a b Marek Sliwinski, Le Génocide Khmer Rouge: Une Analyse Démographique (L'Harmattan, 1995).
- ^ a b Banister, Judith, ken Paige Johnson (1993). "After the Nightmare: The Population of Cambodia." In Genocide and Democracy in Cambodia: The Khmer Rouge, the United Nations and the International Community, ed. Ben Kiernan. New Haven, Conn.: Unibersidad ti Yale a Panagadadal ti Abagatan a daya nga Asia .
- ^ Shenon, Philip (23 Abril 1995). "20 a Tawtawen kaplasan ti Panagballigi, Dagiti Bietnamis a Komunista ket Agpanpanunotda no Kasanoda nga Agrambak". The New York Times. Naala idi 24 Pebrero 2011. Ti Bietnamis a gobierno ket opisial a nagtunton ti narusanger a karkulo kadagiti 2 a riwriw a natnatay a sibilian, ngem saanna a biningbingay dagitoy a natay ti nagbaetan ti Amianan ken Abagatan a Bietnam.
- ^ "Opisial a taudan ti panagusar ti nagan". Vietnamnews.vnagency.com.vn. 29 Oktubre 2009. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-04-29. Naala idi 28 Abril 2010.
- ^ DoD 1998
- ^ Lawrence 2009, p. 20
- ^ James Olson ken Randy Roberts, Idiay Nagtinnagan ti Domino: Amerika ken Bietnam, 1945–1990, p. 67 (New York: St. Martin's Press, 1991).
- ^ Dagiti nagtaudan ti Insureksion idiay Abagatan a Bietnam, 1954–1960 Naiyarkibo 2017-10-19 iti Wayback Machine, Dagiti Papel ti Pentagon (Gravel nga Edision), Tomo 1, Kapitulio 5, (Boston: Beacon Press, 1971), Paset 3, pp. 314–346; Departamento ti Internasional a Pannakibiang, Kolehio ti Bantay Holyoke.
- ^ "Gubat ti Bietnam". Encyclopædia Britannica. Naala idi 5 Marso 2008.
Kabayatan a, ti Estados Unidos, ti militarna ket desmoralisado ken dagiti sibilian nga elektorado ket naunegda a nabingbingay, ket nagrugida kadagiti pamay-an a panakaawat ti panaapaay ti kaatddogan ken kaaduan ti nagsuppiat a gubat
- ^ Digital History, Steven Mintz. "The Vietnam War". Digitalhistory.uh.edu. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 30 October 2011. Naala idi 31 October 2011.
- ^ Dagiti Estadistika ken Kinapudno I ti Gubat ti Bietnam Naiyarkibo 2009-10-06 iti Wayback Machine, sapot a pagsaaadan ti Maika-25 nga Abiasion a Batalion.
- ^ Kolko, Gabriel Anatomia iti Gubat, pp. 457, 461 ff., ISBN 1-898876-67-3.
- ^ Charles Hirschman et al., "Dagiti nadangran a Bietnamis idi Panawen ti Amerikano a Gubat: Baro a Karkulo," Panagrepaso ti Populasion ken Panagrang-ay, Disiembre 1995.
- ^ Shenon, Philip (23 Abril 1995). "20 a Tawtawen Kalpasan ti Panagballigi, Dagiti Bietnamis a Komunista ket Agpanpanunotda no Kasanoda nga Agrambak". The New York Times. Naala idi 24 Pebrero 2011.
- ^ Associated Press, 3 Abril 1995, "Ti Bietnam ket agkunkuna a 1.1 a Riwriw dagiti Natnatay a Nakilablaban Para iti Amianan."
- ^ Warner, Roger, Punpuntaan ti Bulan, (1996), pp366, nagkarkulo ti 30,000 a Hmong.
- ^ Obermeyer, "Limapulo a tawtawen dagiti natnatay ti naranggas a gubat manipud iti Bietnam aginggana ti Bosnia", Medisina a Warnakan ti Britaniko, 2008, nagkarkulo ti 60,000 a dagup.
- ^ T. Lomperis, Manipud iti Gubat dagiti Tattao aginggan ti Panagturay dagiti Tattao, (1996), nagkarkulo ti 35,000 a dagup.
- ^ Small, Melvin & Joel David Singer, Agresorta kadagiti Armas: Internasional ken Sibil a Gubagubat 1816–1980, (1982), nagkarkulo ti 20,000 a dagup.
- ^ Taylor, Charles Lewis, Ti Libro ti Lubong iti Politiko a Sosial a Pangituduan, nagkarkulo ti 20,000 a dagup.
- ^ Stuart-Fox, Martin, Pakasaritaan iti Laos, nagkarkulo ti 200,000 babaen idi 1973.
- ^ Dagiti Gubat ti Amerika (PDF) (Reporta). Departamento ti Beterano a Pannakibiang. 26 Pebrero 2010. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2014-01-24. Naala idi 2012-06-26.
- ^ Anne Leland; Mari–Jana "M-J" Oboroceanu (26 Pebrero 2010). Amerikano a Gubat ken dagiti Nadangran ti Militar nga Operasion: Dagiti Listaan ken Estadistika (PDF) (Reporta). Serbiso ti Kongreso a Panagsukisok.
- ^ Lawrence 2009, pp. 65, 107, 154, 217
- ^ Kueter, Dale. Annak a Lallaki ti Bietnam: Para kadagiti dadduma, ti Gubat ket Saan pay a Nalpas. AuthorHouse (Marso 21, 2007). ISBN 978-1-4259-6931-8
Biddut ti dakamat: Adda dagiti etiketa ti <ref> para iti grupo a nanaganan ti "A", ngem awan ti nabirukan a kapada nga etiketa ti <references group="A"/>, wenno awan ti pangrikep ti </ref>