 |
Artikel iki wis diusulaké dadi artikel pilihan. Sawijining artikel pilihan kudu arupa asil karya Wikipedia sing apik, lan ngebaki kriteria tinamtu. Mangga |
Macapat [ꦩꦕꦥꦠ꧀] iku tembang tradhisional ing tlatah Jawa. Saben padha macapat ndarbèni ukara salarik kang diarani gatra, lan saben gatra nduwé sawatara guru wilangan (suku tembung) tinamtu, lan dipungkasi nganggo uni pungkasan kang diarani guru lagu.[1] Macapat kanthi jeneng kang béda uga bisa tinemu sajeroning kabudayan Bali[2], Sasak[3], Madura[4], lan Sunda. Kajaba iku macapat uga naté tinemu ing Palembang[5] lan Banjarmasin.[6] Adate macapat ngemu teges minangka maca papat-papat, yaiku cara maca saben patang wanda (suku tembung).[7] Nanging bab iki dudu siji-sijiné makna, penafsiran liya uga ana.[7] Ana praduga, macapat tuwuh ing pungkasan jaman Majapahit lan wiwitané prabawa Walisanga, nanging bab iki mung kanggo kaanan ing Jawa Tengah.[8] Amarga ing Jawa Wétan lan Bali macapat wis kawentar sadurungé teka Islam.[8]
Karya-karya kasusastran klasik Jawa saka jaman Mataram Anyar, lumrahé ditulis nganggo metrum macapat.[9]. Sawijining tulisan sajeroning wangun prosa utawa gancaran lumrahé ora dianggep asil karya sastra nanging mung kaya déné 'pratélan isi' waé.[9] Sawetara conto karya sastra Jawa kang ditulis sajeroning tembang macapat kalebu Serat Wedhatama[10], Serat Wulangreh[11], lan Serat Kalatidha.[12]
Puisi tradhisional Jawa utawa tembang adaté dipérang dadi telung kategori: tembang cilik, tembang tengahan lan tembang gedhé.[13] Macapat digolongaké kategori tembang cilik lan uga tembang tengahan, déné tembang gedhé wujud kakawin utawa gurit tradhisional Jawa Kuna, nanging ing jaman Mataram Anyar, ora dicakaké prabédan antara suku tembung dawa lan cendhak.[13] Saliyané iku tembang tengahan uga bisa tegesé kidung, gurit tradhisional sajeroning basa Jawa Tengahan.[14]
Yèn dibandhingaké karo kakawin, aturan-aturan sajeroning macapat iku béda lan luwih gampang dicakaké sajeroning basa Jawa amarga béda karo kakawin kang didhasaraké marang basa Sangskerta, sajeroning macapat prabédan antara suku tembung dawa lan cendhak dilirwakaké.[13]
Aturan-aturan sajeroning macapat mau antarané:
- Guru gatra: wilangan larik/gatra saben padha.
- Guru wilangan: wilangan wanda saben gatra.
- Guru lagu: tibané swara wanda ing pungkasan ing saben gatra.
Déné, tembang utawa sekar sajatiné ana warna-warna. Lumrahé dipérang dadi telung jinis, yaiku: Sekar alit, sekar tengahan lan sekar ageng.
- ↑ Kamus Besar Bahasa Indonesia dalam jaringan
- ↑ Hinzler (1994:v-vi)
- ↑ Van der Meij 2002, kc. 170
- ↑ Sudjarwadi et al (1980)
- ↑ Drewes (1977:198-217)
- ↑ Koroh et al. (1977:27-29) dikutip saka Arps (1992:7)
- ↑ a b Arps 1992, kc. 62-63
- ↑ a b Pigeaud 1967, kc. 20
- ↑ a b Ras 1982, kc. 309
- ↑ Ras 1982:313
- ↑ Ras 1982:314
- ↑ "Ranggawarsita, serat Kalatidha-Een duistere tijd". Diarsip saka sing asli ing 2010-04-26. Dibukak ing 2010-05-02.
- ↑ a b c Arps 1992, kc. 14-15
- ↑ Arps (1996:51)