Lingua djudeo-espanyola

       
Djudeo-espanyol / גֿודֿיאו־איספאנײול
Favlado prinsipalmente en: * Israel, Turkia, Bosnia i Hersegovina, Gresia, Masedonia del Norte i Bulgaria
Favlantes: 150.000
Klasifikasiyon jenetika: Indoevropea

 Italiko
  Grupo Romanze
   Romanze
    Italo-okzidental
     Subgrupo Okzidental
      Ibero-romanze
       Ibero-okzidental
        Djudeo-espanyol

Estatus ofisial
Lingua rekonosida por: Yisrael
Regulado por: Autoridad Nasionala del Ladino
Kodigo
ISO 639-1 -
ISO 639-2 lad
ISO 639-3 lad

El Djudeo-Espanyol (גֿודֿיאו־איספאנײול, /d͡ʒuˈdeo espaˈɲol/, /d͡ʒuˈðeo espaˈɲol/) o ladino (לאדינו, /laˈdino/, /laˈðino/) es la lingua avlada por los sefardim, djudios ekspulsados de Espanya en 1492. Es una lingua derivada del espanyol medieval i avlada por 150.000 personas en komunitas en Israel, la Turkiya, antika Yugoslavia, Gresia, Marroko, entre otros.

Ladino o "Djidio" es una lingua djudeo-romansa, kualo leksiko es derivado prinsipalmente del Viejo Kastiyano i del Ebreo. La relasyon del Ladino kon el Espanyol Kastiyano o "Espanyol Halis" es parejida kon la del Idish ke avlan algunos ashkenazim kon el Aleman. Los avlantes son aktualmente kaji i solo djudios sefaradim, kualas famiyas, por enshemplo, binieron de Salonik, Sarajevo, Skopia, Rodas, Izmir i de Istanbul. Ama fina empesijos del syeklo XX, munchos goym la avlavan en Salonik, ande era la su lingua prinsipala.

El Ladino ay guadrado la prenunsiasion de los fonemas [d͡ʒ] i [ʒ] del Viejo Kastiyano, kualos se trokaron en [x] en Kastiyano moderno. La "j" en el biervo <dijo> es prenunsiada komo ח (ḥet) [x] en Espanyol Kastiyano, ansina en el Nord de Afrika, en la hakitia re-kastiyanizada del siekolo XIX, enmientras ke guadrada komo "j franzesa" [ʒ] o "dj" engleza [dʒ], o inda "sh" [ʃ], en muestra lingua. El Ladino tiene ansina un fonema [x] ke mos viene del Ebreo (ḥet segido por kaf final o medial (חכ o חך). Tambien guadra la "z francesa" [z], ke en espanyol kastiyano se troko en [θ] i en el espanyol de Amerika en [s].

En dingunas redjiones ansina se dezveloparon trokamientos mui proprios de muestra lingua i ke la deferensian del Kastiyano Moderno, komo por enshemplo "muestro", "mozotros" i "eshfuenyo" por "nuestro", "nosotros" i "sueño" en Izmir i Estambol. Su estruktura gramatikala es muncho i bien parejida a la lingua espanyola, ama kon biervos a la orijin en Ivrit, Portugez, Fransez, Turko, Grego, i del Eslavo (Serbocroata i Bulgaro), de akodro a donde moraban los favlantes i por modre de la enfluensya politika i ekonomika de las otras linguas en la vida de kadaldia.

Partaja kon otros dialektos del Kastilyano (komo Andalus i Amerikano) el yeismo, ke kere dizir ke la diferensia entre LL (ly) i Y se depedrio. Ama, a deferensia del kastiyano andalus i del rioplatense, el fonema para LL i Y es Y (i semikonsonante) i no DJ o J (sonidos ke no se depedrieron en el djidio, dunke no se pueden trokar sin trokar la sinyifikasion).

Partaja tambien kon el espanyol halis la pedrida de la deferensya entre B i V, malgrado ke akorruto se auzan las dos letras en la eskritura, ama sin valor fonetiko. Sus vokales son las del kastiyano, i ansina las del ivrit sefardit de RaDaK: a, e, i, o, u.

El ladino no konose Usted non vuesa / su merced, komo si el espanyol kastiyano: para el tratamiento de respekto, se uza vos en Marroko i el / eya en oriente.


From Wikipedia, the free encyclopedia · View on Wikipedia

Developed by Tubidy