Sierra Leone

Dan l-artiklu dwar il-ġeografija huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija.

Sierra Leone, uffiċjalment ir-Repubblika tas-Sierra Leone (bl-Ingliż: Republic of Sierra Leone; fi Krio: Sa Lon jew Sa Lone) huwa pajjiż fl-Afrika tal-Punent u membru tal-Commonwealth tan-Nazzjonijiet. Il-belt kapitali hi Freetown. Jillimita lejn it-Tramuntana mal-Ginea, lejn ix-Xlokk mal-Liberja u lejn il-Lbiċ mal-Oċean Atlantiku li jifredha mill-Brażil madwar 2843 km. Isimha huwa adattament tal-verżjoni Portugiża: Serra Leoa, li t-tifsira tagħha kienet "Sierra/Muntanja Leone". Matul is-seklu 18 kien ċentru importanti tal-kummerċ tal-iskjavi.

Total tal-fruntieri tas-Sierra Leone: 1,093 km, pajjiżi tal-fruntiera (2): Ginea 794 km; Liberja 299 km.

• 
  Il-bandiera ta' Sierra Leone
• 
  Il-tarka ta' Sierra Leone
• 
  Mappa ta' Sierra Leone
• 
  Mappa Topografika ta' Sierra Leone
• 
  Organizzazzjoni territorjali ta' Sierra Leone
• 
  Mappa Topografika ta' (Nazzjonijiet Magħquda/United Nations/Nacioens Unidas)
• 
  Freetown
• 
  Freetown
• 
  Freetown

Bħal pajjiż ġar tagħha Liberja,Sierra Leone twaqqfet primarjament biex isolvu skjavi meħlusa. Għal dan, il-mexxej abolizzjonista Granville Sharp xtara territorju ta '250 km² mingħand il-kapijiet ta' gruppi etniċi differenti (għal 60 lira sterlina) u installa fiha soċjetà ta 'bdiewa, organizzata fuq bażi demokratika u dalwaqt trasformata f'kumpanija ta' kolonizzazzjoni Brittanika. Matul il-50 sena li ġejjin, 70,000 skjav niżlu l-art fi Freetown flimkien mal-migrazzjoni tal-popli indiġeni mill-intern. L-iskjavi meħlusa waqqfu l-kapitali tal-pajjiż, Freetown, fl-1791. Fl-1808, Freetown saret kolonja tal-Kuruna Brittanika, bil-bqija tal-pajjiż jaqa' taħt protettorat Brittaniku fl-1896.

Il-kolonja u l-protettorat ingħaqdu biex jiksbu l-indipendenza fl-1961. Il-Kreoli, l-Ingliżi, u n-negozjanti ta' oriġini Sirjana-Libaniża żammew is-setgħa ekonomika, għalkemm tilfu l-poter politiku. Fl-1971 Siaka Stevens tal-Kungress tal-Poplu Kollha (APC, All People's Congress) kisret l-aħħar rabtiet mal-Gran Brittanja, ipproklama r-Repubblika u nħatar president. Stevens nazzjonalizza l-qtugħ tas-siġar, ta lill-istat sehem maġġoritarju fil-produzzjoni tad-djamanti, u integrat Sierra Leone f'assoċjazzjonijiet tal-produtturi tal-ħadid u tal-boksajt, sabiex jinkisbu prezzijiet aħjar.

Fl-1978 ġiet introdotta sistema ta' partit wieħed permezz ta' plebisċit. Fl-1979 bdiet kriżi ekonomika twila li fiha l-kundizzjonijiet tal-għajxien marru għall-agħar.

F'Novembru 1985 Syaka Stevens għadda l-poter lil Joseph Momoh, wieħed mill-ministri tiegħu, iżda dan ma kienx ifisser bidla fis-sitwazzjoni ta' kriżi. Fl-1987 ġie ddekretat l-stat ta' emerġenza ekonomika; Id-drittijiet tal-kummerċjalizzazzjoni għad-deheb u d-djamanti kienu kkonċentrati f'idejn l-Stat, ġiet imposta surcharge ta' 15% fuq l-importazzjonijiet, u s-salarji pubbliċi tnaqqsu.

F'Marzu 1991, forzi ribelli minn Sierra Leone, Burkina Faso u Liberja bdew inkursjonijiet fil-pajjiż. F'Awwissu tal-istess sena, is-sistema multipartitika reġgħet ġiet introdotta b’Kostituzzjoni ġdida approvata b'referendum, iżda diġà fl-1992 Valentine Strasser issospenda l-Kostituzzjoni l-ġdida permezz ta' kolp ta' stat.

Bejn l-1991 u l-2002, Sierra Leone sofriet il-konsegwenzi ta gwerra ċivili devastanti.Il-gwerra prokura ħalliet aktar minn 50,000 ruħ mejta, ħafna mill-infrastruttura tal-pajjiż meqruda, u aktar minn żewġ miljun Sierra Leonean spostati bħala refuġjati fil-pajjiżi ġirien. F'Jannar 2002, il-President tas-Sierra Leone, Ahmad Tejan Kabbah, wettaq il-wegħda tiegħu tal-kampanja billi temm il-gwerra ċivili, bl-għajnuna tal-Gvern Brittaniku, l-ECOWAS u n-Nazzjonijiet Uniti.

Is-Sierra Leone kienet waħda mill-pajjiżi mħassra mill-epidemija tal-Ebola tal-2014-2016 flimkien mal-Liberja u l-Guinea, li fihom mietu aktar minn 11,300 persuna b’kollox.

Il-gvern tal-eks President Stevens kien fittex relazzjonijiet eqreb mal-pajjiżi tal-Afrika tal-Punent fi ħdan il-qafas tal-Komunità Ekonomika tal-Istati tal-Afrika tal-Punent (ECOWAS). Il-gvern attwali jkompli b'dan l-sforz.

Sierra Leone hija membru tan-Nazzjonijiet Uniti u l-aġenziji speċjalizzati tagħha, il-Commonwealth, l-Unjoni Afrikana, il-Komunità Ekonomika tal-Istati tal-Afrika tal-Punent (ECOWAS), il-Bank Afrikan tal-Iżvilupp (AFDB), l-Unjoni tax-Xmara Mano (MRU), l-Organizzazzjoni tal-Kooperazzjoni Iżlamika (OIC) u l-Moviment Mhux Allinjat (NAM).

Sierra Leone hija wkoll membru tal-Qorti Kriminali Internazzjonali bi Ftehim Bilaterali dwar il-Protezzjoni tal-Immunità għall-militar tal-Stati Uniti (kif previst fl-Artikolu 98).

Sierra Leone hija stat membru tal-Commonwealth tan-Nazzjonijiet.