Back Alpe Afrikaans Alpen ALS አልፕስ ተራሮች Amharic Alpes AN Alpis ANG ऐल्प्स ANP الألب Arabic الب ARZ এল্পছ Assamese Alpes AST
| Alpen Alpe/Alpi/Alpes/Alps/Aups/Oipm | ||
|---|---|---|
 | ||
| höögst Topp: | Mont Blanc | |
| Hööchd: | 4805,59 m | |
| Land: | Swiez | |
| Laag: | Frankriek, Monaco, Italien, Swiez, Liechtensteen, Düütschland, Öösterriek, Slowenien | |
| Kuntinent: | Europa | |
| Öller: | 290–35 Mio. Jaare, deelwiese ook öller (Protolithe bet ca. 1.750 Mio. Jare oold) | |
| Rebeed: | 200000 km² | |
| Koordinaten: | Koordinaten:46° 35′ N, 8° 37′ O46° 35′ N, 8° 37′ O | |
| ||
De Alpen (baiersch Oipm, swiezerdüütsch/sloweensch Alpe franzöösch Alpes, italieensch Alpi, romaansch/okzitaansch Alps, frankoprovenzaalsch Ârpes) sind de höögste Barggruppe in Europa. De geograafsche Flach verdeelt sik över Frankriek, Italien, de Swiez, Düütschland, Liechtensteen, Öösterriek un Slowenien. De höögste Barg in’n Alpen is de 4792 Meter hoge Mont Blanc, de an’e Grense twischen Frankriek un Italien liggt.
De Alpen deelt sik na geograafschen un geoloogschen Kennteken in de Westalpen un de Oostalpen, un na de Höögd in de Vööralpen (bet 1.500 m), de Middelalpen (bet an de Sneegrense) un de Hoogalpen (3.000 m un höger).
De Alpen kemen in dat Eerdtiedöller Tertiär up, as sik dat Fastland van Afrika na Noord to beweegt het un de Sedimente, de sik in de Middelländsche See afsett hadden, eerst tohopepresst un denn tohopeschoven un upfoolt het. Dat is’n geoloogsche Vörgang, de noch jümmers togange is, so dat de Alpen jümmerto een lierlüttke Stücken wasst.
De Alpen het man nich alleen geoloogsche Vörgänge formt, man ook dat Klima un Wedder. Vööral in den Iestieden hebbet Gletscher dat Uutseen van de Barggrupp verännert un hebbet grote Dalen in de Barge sneden, wieldess dat Smöltwater rund üm de Alpen ümto grote Seen, so as de Bodensee twischen Düütschland, de Swiez un Öösterriek, un de Gardasee in Noorditalien upkomen bille.
As ene Waterschede un klimaatsche Grense deelt de Alpen, de Ströme, de in Noordsee, in de Middelländsche See un de Swarte See afströömt. De Klimazonen van’n middellandschen Klima in’n Westen, dat kontinentale Klima in’n Noorden un in’n Oosten un dat matige middellandsche Klima in’n Süden. In de Alpen ligget ook de Borns van groten europääschen Strömen so as de Etsch, Drau, Inn, Po, Rhône, Rhien un Sava.