18e eeuw

De 18e eeuw is in de christelijke jaartelling de 18e periode van 100 jaar, bestaande uit de jaren 1701 tot en met 1800. De 18e eeuw behoort tot het 2e millennium. In de Europese cultuurgeschiedenis valt deze eeuw samen met de periode van de Verlichting. Op politiek terrein hebben zich in Europa en Amerika enorme verschuivingen voorgedaan, vooral in het laatste decennium. Na de Franse Revolutie van 1789 heeft Frankrijk zich ontwikkeld tot de meest agressieve Europese mogendheid: onder leiding van Napoleon Bonaparte voert het oorlog tegen Rusland, Oostenrijk, het Verenigd Koninkrijk, Portugal, Napels en het Osmaanse Rijk. Deze sterke expansiedrift doet zich voor aan het einde van een eeuw die juist een verlies van Franse macht op het continent en in de koloniën te zien heeft gegeven. Het Verenigd Koninkrijk heeft zich ontwikkeld tot de sterkste mogendheid in Europa, hoewel deze positie nu door Frankrijk wordt aangevochten. Vooral de omvang van het Britse koloniale rijk is toegenomen (Voor-Indië, Canada), ondanks het verlies van de nu onafhankelijke Verenigde Staten. Oostenrijk is naast het Verenigd Koninkrijk een van de meest vooraanstaande en verbeten tegenstanders van het revolutionaire Frankrijk; het land heeft de afgelopen eeuw een voorname rol gespeeld in de strijd om de Europese hegemonie. De andere belangrijke Duitse staat, Pruisen, houdt zich afzijdig van de Europese troebelen. Het heeft zich met zijn sterke interne structuur de afgelopen honderd jaar kunnen opwerken tot een van de machtigste mogendheden. De kolos in het oosten, Rusland, heeft zijn grenzen verder naar het westen verlegd en speelt voor het eerst in zijn geschiedenis een rol van betekenis in de Europese politiek. Bovengenoende vijf staten – Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Oostenrijk, Pruisen en Rusland – bepalen samen het politieke gezicht van Europa in de achttiende eeuw.

Tot de grote verliezers in deze eeuw behoort Spanje. In de 17e eeuw nog in het bezit van een machtig leger en van uitgestrekte gebieden op het Europese continent, is het nu een verkommerd land in een uithoek van Europa. De hegemonie van Zweden in het noorden is door de rampzalige oorlogen van Karel XII tenietgedaan. De trotse onafhankelijkheid van de Republiek der Zeven Provinciën is verloren gegaan: Nederland is nu onder de naam Bataafse Republiek een vazalstaat van Frankrijk. De Zuidelijke Nederlanden staan, na bijna een eeuw Oostenrijkse overheersing, onder Frans bewind. In Zuidoost-Europa heeft het Osmaanse Rijk verdere verliezen moeten accepteren; het speelt nauwelijks meer een rol in de Europese, continentale politiek.

In deze eeuw ontwikkelt zich een mondiale economie met Europa als middelpunt. Dit continent, met name het noordwesten, is onvergelijkbaar rijker dan welk ander werelddeel ook. De talrijke uitvindingen en de ontwikkelde techniek, die doorwerken in de landbouw en de industrie, geven veel Europeanen een grotere grip op eerder niet te beïnvloeden omstandigheden.