Afrikaans nationalisme is een overkoepelende term die verwijst naar diverse politieke ideologieën in Afrika ten zuiden van de Sahara, gebaseerd op het principe van nationale zelfbeschikking en de oprichting van onafhankelijke natiestaten. Deze ideologieën zijn ontstaan tijdens de periode van Europese koloniale overheersing in de 19e en 20e eeuw en werden gedeeltelijk beïnvloed door nationalistische denkbeelden uit Europa. Aanvankelijk was Afrikaans nationalisme gericht op het verlangen naar zelfbeschikking en speelde het een cruciale rol bij het afdwingen van de dekolonisatie van Afrika (circa 1957-1966). Het begrip omvat echter een breed scala aan ideologische en politieke bewegingen en mag niet verward worden met panafrikanisme, dat streeft naar de federatie van vele of alle natiestaten in Afrika.