Een allogene stamceltransplantatie (alloSCT, Grieks: allo-, anders) is een stamceltransplantatie waarbij bij een donor stamcellen worden verzameld om vervolgens aan de patiënt te worden gegeven. Het beenmerg van de ontvanger wordt vervangen met dat van de donor.
Voorheen werden de stamcellen direct uit het beenmerg gehaald, daarom sprak men van een beenmergtransplantatie: dit gebeurt sinds 2008 alleen nog bij uitzondering en sindsdien worden de stamcellen via het bloed verzameld.
Het doel van de behandeling is dat het immuunsysteem van de patiënt wordt vervangen door het immuunsysteem van de donor, dat bijna hetzelfde is als het oorspronkelijke, maar nog voldoende verschilt om zieke cellen (die niet als ziek werden herkend door het eigen immuunsysteem) op te kunnen sporen en vernietigen. Het doel van de cytostatica ("chemo") bij de voorbehandeling is, in tegenstelling tot het vernietigen van alle zieke cellen (zoals bij de autologe stamceltransplantatie het geval is), dat het oorspronkelijke beenmerg van de patiënt zo veel mogelijk wordt verzwakt, om ruimte te maken voor het transplantaat (lees: de stamcellen van de donor). Omdat het oorspronkelijke beenmerg van de patiënt wordt vervangen met de stamcellen (het beenmerg) van de donor, produceert de ontvanger hetzelfde bloed als de donor (en heeft deze als gevolg dezelfde bloedgroep, DNA en immuunsysteem). Zo worden zowel immuunsysteem als bloedaanmaak bij de patiënt weer gezond gemaakt teneinde de onderliggende ziekte te bestrijden.
Vanwege het risico op overlijden ten gevolge van de behandeling wordt deze alleen ingezet bij aandoeningen die zelf levensbedreigend zijn en niet meer op een andere manier te behandelen zijn. Afhankelijk van de onderliggende ziekte, leeftijd, overige aandoeningen en de match met de stamceldonor, overlijdt zo'n 15 tot 40% van de patiënten na de behandeling. Ziekten die doorgaans als ongeneeslijk worden beschouwd kunnen soms echter volledig worden bestreden middels deze behandeling. De procedure wordt gezien als (een van) de zwaarste en meest risicovolle die de moderne geneeskunde ter beschikking heeft.
De allogene stamceltransplantatie wordt in Nederland zo'n 600 keer per jaar uitgevoerd. In 2022 traden 247 mensen in Nederland op als anonieme stamceldonor, van de ongeveer 400.000 mensen die stonden geregistreerd.[1] Alleen academische centra zijn in Nederland bevoegd om deze transplantatie en nazorg uit te voeren.
- ↑ Recordaantal mensen doneerde vorig jaar stamcellen (website). NOS Nieuws. Nederlandse Omroep Stichting (12 januari 2023). Geraadpleegd op 29 september 2023.