Codex Hammurabi

Codex Hammurabi
De stele met de wetten in zijn geheel
Datering	ca. 1780 v.Chr.
Periode	Babylon I
Cultuur	Babylon
Archeologische informatie
Vindplaats	Susa
Jaar	1901
Ontdekker	Jacques de Morgan
Collectie	Louvre
ID	24656
Portaal    Archeologie

De Codex Hammurabi, samengesteld in ca. 1780 v.Chr., ook bekend als de code van Hammurabi is een van de oudste tot dusver gevonden opgetekende wetboeken en een van de best bewaarde voorbeelden van wettenverzamelingen uit het antieke Mesopotamië. De tekst is casuïstisch, dat wil zeggen dat het individuele gevallen of casussen behandelt volgens een patroon 'als ..., dan ...' en de teksten zijn geschreven in volkstaal, vermoedelijk op de manier waarop in de praktijk recht werd gesproken, begrijpelijk voor het gewone volk (de muskinu). De regels zijn vastgehouden in spijkerschrift en de gevallen zijn gegroepeerd.

De codex van Hammurabi, koning van Babylonië (1792–1750 v.Chr.), is van groot belang geweest om tot een meer systematische studie te komen van het Babylonisch recht. Ook geven de teksten inzicht in de manier waarop samenleving en economie waren georganiseerd. Andere verzamelingen van wetten zijn de nog oudere Codex Ur-Nammu (ca. 2050 v.Chr.), de Codex Esnunna (ca. 1930 v.Chr.) en de Codex Lipit-Isjtar (ca. 1870 v.Chr.). Naast de granieten zuilen zijn er duizenden bewijzen van afspraken en contracten bewaard gebleven. Veel rechtsbeginselen uit deze codex komen later terug in de Bijbel en de Koran, zoals het principe "oog om oog, tand om tand". Sommige rechtsfiguren belandden via het Romeinse recht in nu geldend Nederlands recht zoals bijvoorbeeld bewijsrecht, verkrijgende verjaring en vruchtgebruik.

Aanvankelijk werd gedacht dat de tekst een codificatie was van bestaande regels, vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Codex Justinianus, Saksenspiegel of Code Napoléon. Deze opvatting staat ter discussie. Meerdere wetenschappers zijn hier niet van overtuigd, onder meer omdat belangrijke zaken uit de toenmalige samenleving niet behandeld worden. Zo komt veeteelt slechts zijdelings ter sprake.^[1] Daarnaast wordt er in geen enkele juridische tekst van die tijd verwezen naar de codex. Over wat de tekst dan wel is, verschillen de meningen eveneens. Enerzijds wordt gedacht dat het een wetenschappelijke verhandeling is, anderzijds wordt wel gesteld dat het koninklijke propaganda is waarmee Hammurabi zichzelf neerzette als koning van de rechtvaardigheid op wie men kon vertrouwen als men onrecht was aangedaan.

De bekendste versie van de teksten is gegraveerd in spijkerschrift op een 2,25 meter hoge zuil van basalt. De zuil werd in 1901 door de Franse archeoloog Jacques de Morgan gevonden op de site van Susa in de bergen van Perzië, in drie delen gebroken. Sinds de restauratie wordt de pilaar tentoongesteld in het Louvre-museum in Parijs. Deze zuil zelf draagt eveneens de naam 'Codex Hammurabi', hetgeen voor verwarring kan zorgen.

1. ↑ Elke Beckers, De Oud-Babylonische patriarchale samenleving: een schets over het leven van de vrouw. H 2, § A. www.ethesis.net. Universiteit van Leuven (2006). Gearchiveerd op 21 mei 2022. Geraadpleegd op 11 mei 2022.