Back كورتيزول Arabic Kortizol Azerbaijani کورتیزول AZB Кортизол Bulgarian কর্টিসল Bengali/Bangla Kortizol BS Cortisol Catalan کۆرتیزۆڵ CKB Kortizol Czech Кортизол CV
| Cortisol | ||||
|---|---|---|---|---|
| Chemische structuur | ||||
| ||||
Structuurformule van cortisol
| ||||
| Gebruik | ||||
| Geneesmiddelengroep | Hormonen | |||
| Subklasse | Glucocorticoïden | |||
| Merknamen | Hydrocortisone (Erfa), Solu-Cortef (Pfizer) Azacortine (Omega), Cremicort-H (Omega), Onctose met Hydrocortison (Denolin) Terra-Cortril (Pfizer), Daktacort (Janssen-Cilag) | |||
| Indicaties | Substitutietherapie | |||
| Voorschrift/recept | Ja | |||
| Toediening | Oraal, intraveneus, topisch | |||
| Risico met betrekking tot | ||||
| Zwangerschapscat. | C | |||
| Databanken | ||||
| CAS-nummer | 50-23-7 | |||
| ATC-code | H02AB09 | |||
| PubChem | 5754 | |||
| DrugBank | APRD01019 | |||
| Chemische gegevens | ||||
| Molecuulformule | C21H30O5 | |||
| IUPAC-naam | 11,17,21-trihydroxy-,(11beta)-pregn-4-een-3,20-dion | |||
| Molmassa | 362,465 g/mol | |||
| ||||
CRH corticotropin-releasing hormone
ACTH corticotropine
CORT cortisol
Cortisol is een katabool hormoon, dat wordt aangemaakt in de bijnierschors, uit cholesterol. Het behoort daarmee tot de groep van de corticosteroïden, hormonen die het lichaam aanmaakt met cholesterol als basis. Bij toepassing als geneesmiddel en bij substitutietherapie, bij onder andere de ziekte van Addison, wordt het meestal hydrocortison genoemd. Cortisol wordt medisch ingezet als ontstekingsremmer bij allergische reacties, bij longaandoeningen, dus bij COPD, en bij tal van huidaandoeningen, zoals ernstige vormen van eczeem.
Cortisol speelt een rol bij:
Cortisol wordt soms het stresshormoon genoemd omdat het vrijkomt bij elke vorm van stress, zowel fysiek als psychologisch. Het zorgt ervoor dat bepaalde eiwitten in spieren, via hydrolyse, worden afgebroken waarbij aminozuren vrijkomen. Hiervan kan, via gluconeogenese, glucose worden gemaakt, dat vervolgens via de celademhaling in energie wordt omgezet. Deze energie wordt gebruikt om het lichaam terug te brengen in de oorspronkelijke fysiologische toestand of homeostase; op het moment van stress komt adrenaline en noradrenaline vrij om het lichaam alerter te maken en klaar om te vechten of te vluchten. Cortisol zorgt ervoor dat dit verlies van energie weer wordt gecompenseerd. Daarom zou 'stress-response hormoon' een betere naam zijn.
De productie van cortisol in het lichaam volgt een circadiaan ritme, dat wil zeggen dat de productie niet op elk moment van de dag gelijk is. Tijdens het ontwaken komt er meer cortisol vrij. Dit zorgt o.a. voor een hongergevoel.
Er zijn enkele (zeldzame) ziekten waarbij de cortisolaanmaak verstoord is. Bij het syndroom van Cushing maakt de bijnier te veel cortisol aan. De oorzaak kan gelegen zijn in een tumor in de bijnier zelf of door een tumor in de hypofyse, die de bijnier aanstuurt. Bij de ziekte van Addison is juist het omgekeerde het geval en is de bijnier, door een stoornis in de bijnier zelf, niet of nauwelijks in staat cortisol te produceren. In heel zeldzame gevallen is er een stoornis in de hypofyse, waardoor er geen ACTH wordt geproduceerd en de bijnier geen signaal krijgt om cortisol te produceren.