Epicurus

Epicurus Ἐπίκουρος
Persoonsgegevens
Geboren	Samos, 341 v.Chr.
Overleden	Athene, 270 v.Chr.
Oriënterende gegevens
Tijdperk	Hellenistische filosofie
Stroming	Atomisme, Materialisme, Ascetisme, Hedonisme, Epicurisme
Belangrijkste ideeën	Parenklisis, Statisch en kinetisch genot, Ataraxia
Reactie op	Democritisch atomisme, De Megarische School[1], Griekse mythologie, Platonisme
Beïnvloed door	Ionische school, Euclides, Metrodorus, Democritus, Leucippus, Parmenides, Nausiphanes, Praxiphanes, Aristoteles, Aristippos, Pyrrho, Anaxagoras
Beïnvloedde	Hermarchos, Philodemus, Asclepiades van Bithynië, Menander, Diogenes van Oinoanda, Lucretius, Horatius, Seneca, Cicero, Gassendi, Lamy, Marx, Bentham, Jefferson, Voltaire, Hobbes, Rousseau, Mill, Spinoza, La Mettrie, Locke, Nietzsche, Hume, Deleuze, Tsuji, Onfray, Althusser, Guyau, Libertinisme
Belangrijkste werken
	(Περὶ Φύσεως, Peri Physeos): Over de Natuur
	(Κύριαι Δόξαι, Kuriai Doxai; Ratae Sententiae): Authentieke leerstellingen
	(Sententiae Vaticanae): Vaticaanse leerstellingen
	Brieven aan Herodotus, Pythocles en Menoikeus
Portaal    Filosofie

Epicurus (Oudgrieks: Ἐπίκουρος, Epikouros, Nederlands, verouderd: Epicuur) (341 v.Chr. - 270 v.Chr.) was een Grieks filosoof en stichter van de epicuristische school in het hellenistische Athene. Hij was een zeer productief denker en zou meer hebben geschreven dan elke filosoof voor hem.^{[p 1][2]} Van al deze geschriften zijn er slechts drie brieven en een honderdtal leerstellingen overgeleverd. Epicurus' filosofie spitste zich toe op ethiek en de natuurfilosofie. Voor verdere informatie over Epicurus' leven en filosofie is men aangewezen op auteurs zoals Diogenes Laërtius, Lucretius, Plutarchus en Cicero.

Epicurus staat bekend als de filosoof van het atomisme, genot, vriendschap en het eenvoudige leven. Al deze elementen kwamen samen in de school die hij in 306 v.Chr. stichtte in Athene, de 'tuin van Epicurus' waar ook vrouwen en slaven welkom waren.^[3] In zijn eigen tijd was hij al een veelbesproken filosoof: door sommigen werd hij op handen gedragen door anderen juist verketterd. Zijn filosofische tegenstanders beeldden Epicurus graag af als een goddeloze, genotzuchtige en losbandige filosoof die louter op excessieve wijze zijn lichamelijke behoeftes placht te bevredigen.^{[4][n 1]} In werkelijkheid stond Epicurus juist een sobere en eenvoudige levensstijl voor. Het hoogste goed was volgens Epicurus een gelukkig leven gekenmerkt door geestelijke gemoedsrust (Αταραξία, ataraxia) en vrijheid van lichamelijke pijn (ἀπονία, aponia).^{[p 2]} Bovendien erkende Epicurus het bestaan van de goden maar ontkende hij hetgeen de massa hen toedichtte.^{[p 3]} Epicurus streefde ernaar mensen te bevrijden van irrationele angsten voor zowel de goden als de dood. Met zijn atomisme als basis trachtte hij aan te tonen dat de goden de mens geen kwaad kunnen berokkenen en dat de dood een absentie is van ervaring.

Wat betreft zijn kenleer was Epicurus geïnspireerd door Aristoteles.^[5][6] Epicurus kan gekenschetst worden als een empirist, wat inhoudt dat hij geloofde dat kennis afkomstig is uit de zintuigen en dat bijgevolg dingen alleen kenbaar zijn via de zintuigen. Epicurus' empirisme moet echter niet gelijkgesteld worden met het empirisme van de latere John Locke. Epicurus was er namelijk van overtuigd dat mensen ook aangeboren ideeën (πρόληψις, prolepsis) hebben. Deze ideeën zijn, in tegenstelling tot de ideeënleer van Plato, niet afkomstig uit een hogere immateriële sfeer maar worden volgens Epicurus aangebracht door de natuur zelf. De fysica en kosmogonie van Epicurus zijn geïnspireerd door de presocratische filosoof Democritus. Epicurus was van mening dat het universum bestaat uit een oneindige hoeveelheid atomen en leegte. Alle samengestelde lichamen in het universum zijn een product van loodrecht naar beneden vallende atomen die door minieme toevallige afwijkingen botsen en samenklonteren. De ongedetermineerdheid van deze afwijkingen biedt voor Epicurus de grond voor de menselijke vrije wil en betekent eveneens een significante breuk met het atomisme van Democritus.^{[p 4][7]}

Na zijn dood bleef Epicurus gedurende de verdere periode van de klassieke oudheid een invloedrijk figuur. Denkers zoals Diogenes van Oinoanda, Philodemus en Lucretius voegden zich in de epicuristische traditie en Romeinse auteurs zoals Cicero en Seneca traden in hun geschriften veelvuldig in debat met Epicurus.^{[n 2]} De populariteit van het epicurisme bereikte haar hoogtepunt in de late oudheid maar kelderde snel in de vroege middeleeuwen door de opkomst van het christendom. In de middeleeuwen was er weinig belangstelling voor Epicurus met name omdat zijn theologie en kosmogonie in strijd waren met de toen heersende christelijke dogma's. In de vroegmoderne tijd hernieuwde de interesse in Epicurus' filosofie na tussenkomst van Pierre Gassendi, een katholieke priester die het christendom probeerde te verenigen met het atomisme van Epicurus. Ook denkers als Voltaire, Thomas Hobbes, David Hume en John Locke zijn in hun ideeën schatplichtig aan Epicurus. Daarenboven zijn het klassieke utilitarisme van Jeremy Bentham en het materialisme van Karl Marx uitwerkingen van zijn filosofie.

1. ↑ DeWitt 1954, p. 14.
2. ↑ Suda, ε. 2404.
3. ↑ Rist 1972, pp. 10-1.
4. ↑ Boardman et al 1986, p. 305.
5. ↑ DeWitt 1954, p. 9.
6. ↑ Verde 2016, p. 42.
7. ↑ Bailey 1964, p. 310.

Citefout: Er bestaat een label <ref> voor de groep "p", maar er is geen bijbehorend label <references group="p"/> aangetroffen
Citefout: Er bestaat een label <ref> voor de groep "n", maar er is geen bijbehorend label <references group="n"/> aangetroffen