Fenomenologie van de religie

Fenomenologie van de religie is het toepassen van de fenomenologische methode in de godsdienstwetenschappen en antropologie. Het basisprincipe van de fenomenologie van de religie is dat men geen oordeel velt over het te beschrijven fenomeen. De fenomenologische methode heeft niet tot doel een verklaring te geven van de fenomenen. Dit is de taak van de psychologie of soms de natuurwetenschap.

De belangrijkste stelregel van de fenomenologie van de religie is dat alle fenomenen worden beschreven vanuit een intern perspectief, zoals de gelovige het zelf heeft beschreven of zou beschrijven, zonder daarbij echter waardeoordelen te geven. De fenomenologie van de religie probeert aldus religie in al haar facetten zo uitgebreid mogelijk te beschrijven, zonder daarbij principiële discussies aan te gaan over de geldigheid van een bepaald religieus fenomeen.

Volgens de fenomenologische methode wordt een bepaalde geloofsrichting beschreven vanuit bepaalde categorieën, zoals rituelen, heilige boeken, mythologie en ethiek. Op deze wijze kunnen diverse religieuze stromingen met elkaar worden vergeleken, waarbij discussies over het waarheidsgehalte achterwege blijven.

Voordeel van de fenomenologische aanpak is dat ze een zo neutraal mogelijk beeld geeft van het religieuze spectrum in de menselijke cultuur. Nadeel is dat het slechts een partieel beeld geeft. De fenomenologie van de religie kan echter heel goed worden aangevuld met psychologische en natuurwetenschappelijke visies, mits deze ontdaan zijn van waardeoordelen.

In de fenomenologie van de religie worden verschillende indelingen gebruikt. Een gangbare methode is de volgende:

• Geloof: De religieuze filosofie
• Religieuze ervaringen: De manier waarop religie wordt ervaren
• Heilige verhalen: Mythen, legenden, parabels etc.
• Heilige geschriften: Religieuze dogma's
• Rituelen: De religieuze handelingen
• Sociale structuren: Heilige tijd, plaats, personen en objecten
• Religieuze ethiek: Morele aspecten
• Heilige symbolen: Symbolen die de verbinding tussen mens en het heilige verwoorden

De fenomenologische studie is echter meer dan het categoriseren van religieuze fenomenen. Sommige fenomenen in de religie zijn heel moeilijk in een bepaald hokje te plaatsen. Het uiteindelijke doel is de vergelijkende studie van verschillende religies. Sommige onderzoekers herkennen op deze wijze bepaalde basisprincipes die aan nagenoeg iedere religie ten grondslag liggen en postuleren aldus het bestaan van een 'oer-religie'. Deze theorie wordt voornamelijk door de zogenaamde traditionalisten onderschreven, zoals Aldous Huxley en Mircea Eliade.