Gammaflits

Een gammaflits of gamma-ray burst (GRB) is een heftige uitbarsting van hoogenergetische gammastraling en duurt van enkele milliseconden tot enkele minuten. Men heeft geconcludeerd dat de waargenomen gammaflitsen afkomstig waren van verre sterrenstelsels. Tijdens de flits is de energie-uitstoot honderden malen meer dan de straling die afkomstig is van een supernova-uitbarsting.

Men neemt aan dat de meeste waargenomen GRBs twee smalle bundels straling (2 tot 20 graden) uitzenden in tegengestelde richtingen, waarvan er één toevallig in onze richting is. Dit betekent enerzijds dat er veel soortgelijke gebeurtenissen plaatsvinden die we niet waarnemen omdat geen van beide bundels naar ons toe gericht is, en dat we anderzijds bij een gegeven hoeveelheid totale stralingsenergie relatief veel energie opvangen als een van de bundels toevallig wel in onze richting is.

Tot omstreeks 2003 waren de flitsen een mysterie in de astronomie - meer dan honderd theorieën waren ter verklaring bedacht. Hoewel veel details nog ter discussie staan, zijn onderzoekers het de laatste jaren grotendeels eens geworden over het volgende beeld:

• korte gammaflitsen (korter dan 2 seconden) ontstaan door samensmelting van
  • twee neutronensterren of
  • een neutronenster en een zwart gat
• lange gammaflitsen (langer dan 2 seconden) komen door de ineenstorting van een zware ster (hypernova-explosies).

In beide gevallen is het eindresultaat een zwart gat.

GRBs gloeien na in röntgenstraling, zichtbaar licht en radiostraling. De positie van een GRB kan bepaald worden met de röntgenstraling, die snel na het begin van de GRB optreedt.

De aardatmosfeer absorbeert gammastraling uit de ruimte, dus ook gammaflitsen. Ze zijn dus vanaf het aardoppervlak niet waar te nemen. Waarnemingen hiervan vinden daarom plaats vanuit satellieten.

Het kan belangrijk zijn om de waarneming van een gammaflits in realtime door te geven aan andere observatoria zodat men zijn waarnemingen tegelijk of kort erna kan concentreren op het betreffende deel van de hemel, en zo de gammaflits of verwante fenomenen kan waarnemen.