De Gouden Notekraker is een jaarlijkse prijs waarmee Nederlandse musici en acteurs elkaar eren voor de meest opvallende, artistieke dan wel smaakmakende uitingen van het afgelopen seizoen.
In 1974 is deze prijs voor "bijzondere verdiensten voor live uitgevoerde muziek in Nederland" ingesteld door de Nederlandse Toonkunstenaarsbond (Ntb), onder wier auspiciën zij is uitgereikt tot en met het jaar 2000. Belangrijkste motivatie voor instellen van deze prijs is: onderstrepen van het belang van live muziek, niet alleen in verband met de werkgelegenheid van musici, maar ook als bron van artistieke ontwikkeling.
De – oorspronkelijk bescheiden opgezette – uitreiking groeide in de loop der jaren uit tot een muziekgala dat de financiële en logistieke capaciteiten van de Ntb te boven ging. Na de editie 2000, in De Meervaart in Amsterdam, ging de Ntb op zoek naar partijen die de prijs in licentie een vervolg konden geven.
Vanaf 2007 wordt de Gouden Notekraker opnieuw uitgereikt, in de twee categorieën Lichte muziek en Toneel, op initiatief van NORMA.
Sinds 2010 wordt de Gouden Notekraker georganiseerd in samenwerking met Sena. Zowel NORMA als Sena zijn opgericht door de Ntb.
Sinds 2011 is de categorie Toneel vervangen door de categorie Televisie (voor prestaties van acteurs in een televisieserie).
De nominaties worden bepaald door een commissie; de aangeslotenen van beide naburige rechtenorganisaties bepalen wie het afgelopen jaar de meeste indruk op hun collega's hebben gemaakt. De Gouden Notekraker heeft alle aspecten van een prijs in zich; het kan een oeuvreprijs zijn, maar ook een prijs voor aanstormend talent.
De aangeslotenen kunnen via de website van de Gouden Notekraker hun stem uitbrengen.
In 2009 en 2010 heeft de NPS een televisieregistratie opgenomen van de uitreiking.
In 2015 is het format van de Gouden Notekraker opnieuw gewijzigd. Zo is er nu een longlist waarop aangeslotenen kunnen stemmen. Uit de eerste stemronde volgen de drie genomineerden in de vertrouwde categorieën muziek (musici) en televisie (acteurs). Nieuw vanaf 2015 is de uitreiking van de Zilveren Notekraker. Dit is een aanmoedigingsprijs voor aanstormend talent. Voor de Zilveren Notekraker volgt uit de eerste stemronde direct een winnaar.
Vanaf 2018 wordt ook de Humble Hero Award uitgereikt aan een toonzettende en invloedrijke sessiemuzikant.