Heer Gawein en de Groene Ridder (Engels: Sir Gawain and the Green Knight) is een ridderroman uit de middeleeuwen, geschreven door een onbekende Britse dichter uit de West Midlands. Het is geschreven in het Middelengels (Originele titel: Sir Gawayne and the Grene Knyght) en stamt uit ± 1380.
Van dit verhaal is maar één enkel middeleeuws manuscript bewaard gebleven, dat zich in het British Museum bevindt en dat bekendstaat onder de aanduiding 'Cotton Nero A.x'. Behalve het ridderverhaal bevat het handschrift ook drie religieuze verhalen, waarschijnlijk door dezelfde dichter geschreven: Pearl, Cleanness (of Purity) en Patience. Het dialect waarin het geschreven is verwijst naar een streek in landelijk Engeland op zowat 225 km ten noordwesten van Londen. Mogelijk schreef diezelfde auteur ook een vijfde gedicht, eveneens in allitererende verzen: een legende van de heilige Erkenwald.[1]
De eerste moderne uitgave van dit werk werd verzorgd door J.R.R. Tolkien en uitgebracht in 1925. Pas in 1979 werd het werk in het Nederlands vertaald door Erik Hertog, Guido Latré en Ludo Timmerman van de afdeling Engelse literatuur van de Katholieke Universiteit Leuven. Heer Gawein en de Groene Ridder wordt heden ten dage beschouwd als een van de grootste ridderromans aller tijden.