Hertogdom Verden

Zie ook Hertogdom Bremen-Verden

Herzogtum Verden
Land binnen het Heilige Roomse Rijk
←  1648 – 1823  →  →  →
Kaart
1655
Algemene gegevens
Hoofdstad	Verden, Rotenburg
Oppervlakte	730 km² (1806)
Bevolking	20.000 (1806)
Talen	Duits, Nederduits

Het hertogdom Verden was een tot de Nederrijns-Westfaalse Kreits behorend hertogdom (tot 1648 prinsbisdom) binnen het Heilige Roomse Rijk. Het maakte deel uit van de hertogdommen Bremen-Verden. Het gebied wordt gerekend tot het historische Landschap Bremen-Verden [de].

Waarschijnlijk omstreeks 785 sticht Karel de Grote een bisdom in Verden. Een andere mogelijkheid is de verplaatsing van een bisschopszetel uit Bardowick in 849. Het bisdom Verden was het meest noordelijke van de kerkprovincie Mainz.

In de twaalfde en dertiende eeuw ontstaat er een klein geestelijk vorstendom bestaande uit de stad Verden met enige dorpen in de omgeving en de heerlijkheid Rotenburg aan de Wümme.

In 1566 wordt de Reformatie ingevoerd, waarna de naburige lutherse vorstenhuizen een administrator leveren, die de wereldlijke taken van de prins-bisschop overneemt. Tijdens de Dertigjarige Oorlog is er van 1630 tot 1631 een kortstondige katholieke restauratie, die wordt beëindigd als de bisschop door Zweedse troepen is verdreven. Het Zweedse bestuur verenigt het voormalige prinsbisdom Verden en het voormalige prins-aartsbisdom Bremen tot Bremen-Verden.

In de Vrede van Osnabrück van 1648 wordt in paragraaf 7 van artikel 10 het aartsbisdom Bremen, het bisdom Verden en het ambt Wildeshausen door de keizer en het Rijk als rijksleen afgestaan aan de koning van Zweden als hertogdom met alle bijbehorende titels en wapens. Hiermee was het Verden het enige prinsbisdom dat in 1648 omgezet werd in een hertogdom. Regel was dat bisdommen werden omgezet in een vorstendom en aartsbisdommen in een hertogdom.

Tijdens de Noordse Oorlog (1700-1721) verovert Denemarken Bremen en Verden om vervolgens de gebieden in 1719 te verkopen aan het keurvorstendom Hannover. Zweden erkent het verlies van Verden in de Vrede van Stockholm in 1720. De keurvorst van Hannover voert dan de titel vorst van Verden.

Verder deelt Verden dan de geschiedenis van Hannover: Pruisische bezetting in 1806, gevolgd door een Franse bezetting in 1807. In 1810 wordt het gebied ingelijfd bij het keizerrijk Frankrijk. Het Congres van Wenen in 1815 herstelt de oude toestand en Verden maakt dan deel uit van het koninkrijk Hannover.