Hussieten

De hussieten waren een verzameling van protestantse groeperingen die zich lieten inspireren door de theoloog Johannes Hus. De belangrijkste hussitische fracties waren die van de gematigde calixtijnen (later ook utraquisten) en de radicale taborieten. De hussieten streefden zowel religieuze als maatschappelijke hervormingen na. De hervormingsbeweging liep vooruit op de latere reformatie en stond aan de wieg van het Tsjechische nationale bewustzijn. De geloofsstrijd was tegelijk ook een cultuurstrijd. De meeste steden van Bohemen en Moravië hadden sinds hun oprichting en de erkenning van autonome stadsrechten een Duitstalig patriciaat gekregen. Dit werd gesteund door de stedelijke middenklasse, afkomstig uit de omringende provincies van het Duitse Rijk, tegenover het proletariaat dat uit de omgeving afkomstig was en Tsjechisch sprak. Nu de hussieten met geweld de macht aan zich trokken, werden de stadsregeringen verjaagd en de raadsleden vervangen, terwijl ook de macht van de gilden gebroken werd. Veel burgers vertrokken en degenen die bleven, pasten zich aan. Langzaam versterkte het Duitse element zich weer maar in het algemeen heeft zich tussen 1420 een 1580 een Tsjechisch nationale burgerlijke cultuur gevestigd die de grondslag zou blijven van de Tsjechische natie. In de 17e en 18e eeuw zakte het Tsjechisch af naar de positie van plattelandstaal, maar in de grote nationale opleving in de 19e eeuw slaagde het er in de macht over te nemen van de Duitstaligen tegen de prijs van een in onverzoenlijkheid toenemende taalstrijd. Tot die opleving hoorde ook de stichting van een nationale kerk, erfgenaam van de hussitische kerken, waar meer dan een half miljoen Tsjechen zich bij aansloten, die het rooms-katholicisme verlieten. De nationale kerk zou door het communistisch bewind na 1947 bevoordeeld worden, wat na 1990 op haar werd afgerekend.