Ideofoon

Dit artikel gaat over een woordklasse. Voor de muziekinstrumenten, zie Idiofoon

Een ideofoon is een woordsoort die over de hele wereld voorkomt, vooral in niet-Westerse talen.^[1] Ideofonen kunnen klanknabootsend zijn, maar kunnen ook patronen, kleuren, smaken, gevoelens of geuren oproepen. Ze zijn vooral bekend van de talen van Afrika, Azië, en Noord- en Zuid-Amerika, waar ze in grote aantallen voorkomen.^[2] Ze worden wel beschreven als "klankschilderingen" omdat hun vorm vaak iets verraadt over hun betekenis: reduplicatie staat bijvoorbeeld voor herhaling en verschillende klinkers staan voor veranderlijkheid in de ideofoon tsjokwè-tsjokwè "zagende beweging" uit het Siwu, een taal gesproken in Ghana^[3].

Ideofonen onderscheiden zich als een woordsoort door hun syntactische, morfologische en fonologische eigenschappen. Ze staan bijvoorbeeld vaak relatief los van de rest van de zin en kunnen voorafgegaan worden door een pauze. Ze worden doorgaans niet vervoegd, maar worden wel vaak gekenmerkt door reduplicatie. Qua fonologie maken ze veelal gebruik van de foneeminventaris van de taal, maar wel op een manier die duidelijk maakt dat ze anders zijn dan andere woorden; in veel talen hebben ideofonen bijvoorbeeld meer mogelijke soorten lettergrepen dan gewone woorden.^[4] In het Hausa bijvoorbeeld eindigen gewone woorden meestal niet met een medeklinker, maar ideofonen juist wel: wùl staat voor "iets dat snel voorbij gaat".^[5]

1. ↑ http://www.kennislink.nl/publicaties/ideofonen-openen-je-ogen-voor-compleet-andere-taal (Kennislink artikel). Gearchiveerd op 29 juli 2016.
2. ↑ Voeltz, F. K. Erhard, and Christa Kilian-Hatz, eds. 2001. Ideophones. Typological Studies in Language 44. Amsterdam: John Benjamins.
3. ↑ van Maris, Berthold. 2010. “Klankschilderen.” NRC Handelsblad, 23 januari 2010, sectie Wetenschap.
4. ↑ Childs, G. Tucker. 1994. “African Ideophones.” In Sound Symbolism, ed. Leanne Hinton, Johanna Nichols, and John J. Ohala, 178–204. Cambridge: Cambridge University Press.
5. ↑ Jaggar, Philip J. 2001. Hausa. Amsterdam: John Benjamins.