Kabinetsformatie in Nederland

Voor actuele informatie, zie: Kabinetsformatie Nederland 2023-'24

Kabinetsformatie in Nederland is het proces van regeringsformatie van een Nederlands kabinet, bestaand uit ministers en staatssecretarissen. De meeste kabinetsformaties vinden plaats na Tweede Kamerverkiezingen, maar deze kunnen ook tussentijds plaatsvinden.

Voor de manier waarop een formatie plaatsvindt bestaan geen wettelijke bepalingen. Alleen het benoemen van bewindspersonen aan het einde van de formatie door het staatshoofd is vastgelegd in de Grondwet. Er is wel in het gewoonterecht de vertrouwensregel, die stelt dat het het te vormen kabinet het vertrouwen moet hebben van de meerderheid van het parlement. Op grond van het parlementair stelsel is er ook voldoende steun nodig in het parlement om wetsvoorstellen aan te nemen. Deze regels worden aangevuld met conventies, tradities en gewoontes, die door de loop der jaren zijn ontstaan en ook weer zijn veranderd.

De formatie valt grofweg onder te verdelen in drie fases. Tijdens de verkennende fase onderzoekt een verkenner of informateur welke politieke partijen samen een kabinet willen gaan vormen. In de daaropvolgende informatiefase wordt onder leiding van een informateur onderhandeld over het toekomstige beleidsprogramma van het kabinet, vast te leggen in een regeerakkoord. Tijdens de formerende fase worden onder leiding van een formateur de portefeuilles van de bewindspersonen vastgesteld, verdeeld over de partijen en worden ministers en staatssecretarissen gezocht. Wat er in de verschillende fases wordt besproken ligt niet vast en als een fase niet tot het gewenste resultaat voert, kan terug gegaan worden naar een eerdere fase. Aan het einde worden de personen die zullen gaan plaatsnemen in het kabinet, door de koning(in) benoemd en beëdigd. Ten slotte legt het nieuwe kabinet in de Tweede Kamer de regeringsverklaring af.