Nitraat

Nitraat is in de scheikunde de algemene naam van een polyatomisch anion (NO₃⁻) of functionele groep (R-O-NO₂) die één stikstofatoom (N) en drie zuurstofatomen (O) bevat. In nitraten heeft stikstof formeel een oxidatietoestand van +5. Chemisch gezien is salpeterzuur (HNO₃) de stamverbinding van de nitraatgroep. Negatieve nitraationen vormen zouten met positieve (metaal)ionen, zoals K⁺ (kaliumionen), Ca²⁺ (calciumionen), en met het positieve ammonium-ion.

De benaming 'nitraten' verwijst in de landbouw naar nitraat-zouten als

• kaliumnitraat: kalisalpeter of salpeter
• calciumnitraat: kalksalpeter
• ammoniumnitraat: ammoniumsalpeter
• natriumnitraat: chilisalpeter

Nitraten worden in de triviale naamgeving vaak als achtervoegsel 'salpeter' genoemd.

In de plantenfysiologie voorzien nitraten in de stikstofbehoefte van de plant; stikstof (N) is een onmisbaar element voor de aanmaak in de plant van aminozuren, op hun beurt de grondstoffen voor de eiwitsynthese.

Nitraationen vormen met metalen altijd ionogene verbindingen (zouten), met name met alkali- en aardalkalimetalen. De verbindingen zilvernitraat en lood(II)nitraat zijn veelgebruikte stoffen in het laboratorium. Met alle metaalionen (en het ammonium-ion) vormt het nitraation opmerkelijk genoeg altijd een in water oplosbaar zout. Salpeterzuur is een krachtige oxidator. Nitraatesters zijn vaak zeer brandbaar en/of explosief.