Oorlog in Nagorno-Karabach (1988-1994)

Dit artikel beschrijft de oorlog in Nagorno-Karabach in de jaren 1988-1994. Voor de oorlog in 2020, zie Oorlog in Nagorno-Karabach (2020).

Oorlog in Nagorno-Karabach (1988-1994)
Armenië, Nagorno-Karabach en Azerbeidzjan. Het gebied van de voormalige Nagorno-Karabachse Autonome Oblast omlijnd met rood. Het gebied onder de feitelijke jurisdictie van de Republiek Artsach in het bruin.
Datum	20 februari 1988 – 12 mei 1994
Locatie	Nagorno-Karabach, Azerbeidzjan.
Resultaat	Armeense overwinning. Nagorno-Karabach is een de facto onafhankelijke republiek, maar is de jure onderdeel van Azerbeidzjan. Ook gebieden eromheen komen onder Armeense controle.
Strijdende partijen
1988–1991 Nagorno-Karabakh AO Armeense SSR Armeense militie (Dasjnak) 1991–1994 Nagorno-Karabach  Armenië Bewapening:  Rusland[1][2] 1988–1991 Azerbeidzjaanse SSR Azerbeidzjaans Volksfront Sovjet-Unie 1991–1994  Azerbeidzjan  Turkije (directe militaire en politieke steun) Buitenlandse huurlingen: Hezb-e Islami Gulbuddin Tsjetsjeense militanten Grijze Wolven Bewapening:  Rusland  Israël  Oekraïne
Leiders en commandanten
Samvel Babaian Monte Melkonian Hemayag Haroian Vazgen Sargisian Arkady Ter-Tatevosian Anatoly Zinevich Seyran Ohanyan[3] İsgandar Hamidov Suret Huseinov Rahim Gaziev Sjamil Basajev[4]
Troepensterkte
20,000 (NK, bevat 8.000 uit Armenië) 20,000 (Armenië)[5] 42,000 (36.000 in het leger, 1.600 in de luchtmacht)[5]
Verliezen
4.592 doden, 20.000 gewonden, 400.000 vluchtelingen. 20.000 doden,[4] 30.000 gewonden, 800.000 ontheemden.[6]

De oorlog in Nagorno-Karabach was een gewapend conflict tussen Azerbeidzjan en haar Armeens bevolkte regio Nagorno-Karabach die zich tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie afscheidde.

De wortels van het conflict gingen terug tot het begin van de 20e eeuw, de Armeens-Azerbeidzjaanse Oorlog van 1918-1920. Het gebied kwam bij de oprichting van de Sovjet-Unie tegen de Armeense wens in als Nagorno-Karabachse Autonome Oblast in de Azerbeidzjaanse sovjetrepubliek. In februari 1988 escaleerde het conflict geleidelijk tot een daadwerkelijke oorlog tussen Azerbeidzjan en Nagorno-Karabach, waarbij Armenië vanaf het begin hulp leverde aan de laatste en sinds 1993 zelf ook betrokken raakte bij het conflict.^{[7][8][9][10]}

Tijdens de oorlog verklaarde Nagorno-Karabach zich onafhankelijk, onder de naam Republiek Artsach. Internationaal werd Artsach niet erkend als zelfstandige staat. In de praktijk ontstond echter een gebied dat de facto los stond van Azerbeidzjan, en dat in grondgebied verdubbelde door inlijving van het tussen Armenië en Nagorno-Karabach gelegen gebied. Daarmee ontstond een aaneengesloten Armeens gecontroleerd gebied, samengesteld uit het oorspronkelijke Armenië en het nieuwe Artsach. Een noordelijk district dat oorspronkelijk bij de autonome oblast Nagorno-Karabach behoorde werd na 1991 juist gecontroleerd door Azerbeidzjan.

Omdat de zelfstandige status internationaal nooit erkend werd, rekenden de meeste landen van de wereld het gehele gebied de jure (formeel) ook na de oorlog tot het grondgebied van Azerbeidzjan. Sinds 1994 onderhandelden Armenië en Azerbeidzjan over de toekomstige status van Nagorno-Karabach. Honderdduizenden burgers aan beide zijden raakten door het conflict ontheemd. Het geweld is meermaals opnieuw opgelaaid, onder meer in 2016, 2020 en in 2023 toen het gehele gebied onder Azerbeidzjaanse controle kwam.

1. ↑ Small Nations and Great Powers: A Study of Ethnopolitical Conflict in the Caucasus By Svante E. Cornell
2. ↑ Bloodshed in the Caucasus: escalation of the armed conflict in Nagorno Karabakh, vol. 1245 of Human rights documents, Human Rights Watch, 1992, p. 24
3. ↑ de Waal. Black Garden, p. 167.
4. ↑ ^{a b} Thomas de Waal (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. ISBN 0-8147-1945-7.
5. ↑ ^{a b} Levon Chorbajian, Patrick Donabédian, Claude Mutafian The Caucasian knot: the history & geopolitics of Nagorno-Karabagh. Zed Books, 1994, p. 14. ISBN 978-1-85649-288-1.
6. ↑ The Central Intelligence Agency. The CIA World Factbook: Transnational Issues in Country Profile of Azerbaijan.
7. ↑ United States Institute of Peace Nagorno-Karabakh: Searching for a Solution. Foreword
8. ↑ United States Institute of Peace Sovereignty after Empire. Self-Determination Movements in the Former Soviet Union. Hopes and Disappointments: Case Studies
9. ↑ Human Rights Watch Playing the "Communal Card". Communal Violence and Human Rights
10. ↑ Human Rights Watch The former Soviet Union. Human Rights Developments