Perkwunos

Perkwunos (*perk^wunos; IPA: pɛrkʷunɔs; spreek uit: per'kwoenos; 'eikenheer') is de hypothetische dondergod in de Proto-Indo-Europese religie die bestaan zou hebben rond het vierde millennium v.Chr.^[1] Deze god is sinds de negentiende eeuw gereconstrueerd door filologen en mythologen op basis van vergelijkend taalkundig en mythologisch onderzoek naar de diverse Indo-Europese talen en tradities. Dat Indo-Europeanen vermoedelijk in een dondergod geloofd hebben, wordt onderbouwd door het karakter van het gereconstrueerde pantheon, de Indo-Europese woordenschat, de vele dondergoden in geboekstaafde tradities, de kenmerken daarvan, en het vaak voorkomende motief van een strijd tussen de dondergod en een draak.

De Indo-Europese voorstelling van Perkwunos was mogelijk als volgt. Hij heerste over storm, donder en regen, en hij had een speciale band met eiken. Zo aanbad men hem via heilige eiken. Ook zou hij bij voorkeur leven in beboste heuvellanden of bergen. Mogelijk had hij een baard en een geitenwagen. De god werd als krachtig beschouwd, en zijn wapen was de bliksemschicht. Soms werd die metaforisch voorgesteld als een strijdhamer of steen. Daarmee bevocht hij allerlei wezens, zoals reuzen en draken die zorgden voor chaos, droogte, dood en armoede. De god waarborgde dus orde, leven en vruchtbaarheid. In verschillende tradities zou Perkwunos zich ontwikkeld hebben tot een almaar prominentere godheid. Soms werd hij vereenzelvigd met de oppergod, of gold hij als de zoon daarvan.

Onderzoek heeft onvoldoende duidelijk gemaakt hoe het Indo-Europese materiaal zich verhoudt ten opzichte van omringende, niet-Indo-Europese culturen. Zo kenden ook culturen uit het Oude Nabije Oosten een strijd tussen de dondergod en een oerdraak. Ook is onduidelijk of er sprake is van een zuiver Proto-Indo-Europese oorsprong, of van een latere ontwikkeling binnen bijvoorbeeld de Noord-Europese tak van de taalfamilie, of van (zeer vroege) ontlening van naburige culturen. Dondergoden en drakendodersmythen komen wereldwijd in veel religies voor. Enerzijds sluit dat latere, onafhankelijke ontwikkelingen niet uit, maar anderzijds gebruikt men dit feit als argument voor de stelling dat Indo-Europeanen ze dan vermoedelijk ook gekend hebben.

1. ↑ Gamkrelidze & Ivanov 1995, p. 761.