Privaatdocent

Privaatdocent is een type academisch docent die men in Nederland en ook België aan een universiteit kende. In Duitsland is het privaatdocentschap ook vandaag de dag nog gebruikelijk na het behalen van de habilitatie voor het verkrijgen van een aanstelling als hoogleraar. In Oostenrijk werd in 2003 het privaatdocentschap ingevoerd om onderscheid te maken tussen academici die zowel de Habilitation hebben als een aanstelling aan een universiteit, en academici die alleen maar de Habilitation hebben en geen aanstelling. In Nederland was de doorstroming naar een reguliere academische betrekking minder gebruikelijk.

Privaatdocenten konden aan een universiteit college geven in een vak dat nog niet gedoceerd werd, maar waarvan men het belang wel inzag. Zo werden nieuwe academische vakgebieden meestal eerst aan privaatdocenten gegeven voordat de universiteit het initiatief nam een lector of buitengewoon hoogleraar aan te stellen. Het privaatdocentschap begon met een verzoek aan de universiteit en de toelating geschiedde uiteindelijk bij koninklijk besluit (Nederland) of ministerieel besluit (België). Het privaatdocentschap begint met een openbare les, waarin meestal het doel en de opzet van verdere colleges wordt toegelicht. Het privaatdocentschap was zonder salaris voor een periode van vijf jaar, waarna het op verzoek verlengd kon worden. In het Groot Auditorium van het Academiegebouw van de Universiteit Leiden is nog een aparte bank met het opschrift 'Privaatdocenten' aanwezig.

Ten slotte moet de privaatdocent onderscheiden worden van de repetitor. De repetitor geeft weliswaar particulier onderwijs, maar doet dat niet verbonden aan de Universiteit. De lessen van een repetitor zijn ook niet kosteloos. Anders dan de privaatdocent bestaat de repetitor in Nederland (en ook andere landen, zoals Duitsland) nog steeds.