Publicanus

Publicanus (mv. publicani) was in het Romeinse Rijk de algemene benaming voor een particulier persoon die, krachtens een zakelijke overeenkomst met de Staat, bepaalde taken voor deze uitvoerde.

De functies van publicani werden door de censores ter gelegenheid van het lustrum aan de meestbiedende verpacht en konden onder meer de volgende sectoren betreffen:

• aanleg van bouwwerken
• voedsel- en andere leveranties
• aanbesteding van werk in de staatsmijnen
• inning van portoria en andere staatsinkomsten

Daarbij moest de publicanus aan de staat een voorschot betalen, zekerheid garanderen en de jaarlijkse pachtsom voldoen. Op deze manier ontving de staat een gegarandeerd vast inkomen, zonder de lasten te hebben van een eigen ambtenarenapparaat en bijbehorende administratieve rompslomp.
De belangrijkste en meest bekende publicani vormden ongetwijfeld de ook vanuit het Nieuwe Testament bekende tollenaars of belastinginners, die meer dan eens berucht werden om hun afpersingspraktijken (cf. de zaak Verres).