Pytheas

Pytheas van Massalia (Oudgrieks: Πυθέας ο Μασσαλιώτης Pythéas ho Massaliōtēs) was een Griekse handelaar, ontdekkingsreiziger, geograaf en astronoom uit de 4e eeuw v.Chr. Hij was afkomstig uit de havenstad Massalia, het huidige Marseille, en verkende de zeeën van Noord-West Europa. Over zijn ontdekkingsreis schreef hij ca. 320 v. Chr. een werk dat onder andere onder de titel Over de oceaan (Περί του ωκεανού) wordt aangehaald.^[1] Het is niet bewaard, tenzij in aanhalingen en parafrases door andere auteurs, zoals Polybios, Strabo, Plinius de Oudere en Diodoros van Sicilië. In de oudheid zelf werd er, met name door Polybios en Strabo, getwijfeld aan het waarheidsgehalte van Pytheas' verhalen, maar recent wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat zijn werk vrij waarheidsgetrouw was. Met gnomonmetingen berekende hij breedtegraden die werden gebruikt door Hipparchos voor cartografie.^[2] Ook maakte Pytheas belangwekkende observaties over de Keltische en Germaanse volkeren, en over fenomenen als pakijs, de pooldag en de getijden. Zijn berichtgeving over Thule zou eeuwenlang de verbeelding prikkelen.

1. ↑ Geminus van Rhodos noemt in zijn Εἰσαγωγὴ εἰς τὰ Φαινόμενα (grc) (Eisagoge eis ta phainomena, "Inleiding in de astronomie") de titel τὰ περὶ τοῦ Ὠκεανοῦ (Ta peri tou okeanou, letterlijk: "Dingen over de oceaan") maar het werk wordt ook onder andere titels genoemd. Marcianus van Heraclea noemt het als περίοδος γῆς (grc) (Periodos gēs, "Rondreis om de aarde") en als περίπλους (grc) (Periplous, "Rondvaart").
2. ↑ Cunliffe, 2002, p. 60-61