Thijl is een Nederlandstalige opera, een 'dramatische legende' in drie bedrijven met een proloog en een epiloog, gecomponeerd in 1938-1940 door de Nederlandse componist Jan van Gilse (1881-1944).[1]
Het libretto is geschreven door Hendrik Lindt (1905-1985),[2] naar De heldhaftige, vrolijke en roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderland en elders van Charles De Coster,[3] een 19e-eeuwse adaptatie van het middeleeuwse Tijl Uilenspiegel-verhaal, verplaatst naar de context van de Tachtigjarige Oorlog. Daarin is Tijl niet alleen een potsenmaker die de mensen vermaakt met grappen en grollen, maar vooral een vrijheidsheld die opkomt tegen de Spaanse overheersers. Van Gilse veranderde de naam Tijl in Thijl omdat "dat visuele beeld hem dichter bij de hoofdfiguur bracht".
Van Gilse zag parallellen met de moderne tijd. Toen Thijl op 29 november 1940 voltooid werd, was Nederland al ruim een half jaar verwikkeld in de Duitse bezetting. Hij droeg de opera op aan ‘de strijders voor recht en vrijheid’. Kort voor zijn overlijden in 1944 liet hij daaraan toevoegen: 'en aan mijn jongens die voor dit recht hun leven lieten' (zijn zoons Mik en Janric die als verzetsstrijders om het leven kwamen).
De doorgecomponeerde opera heeft een grootschalige bezetting en is in een laatromantisch muzikaal idioom gecomponeerd, met gebruikmaking van oud-Nederlandse volksliederen en citaten uit Gregoriaanse muziek. De stijl is 'post-mahleriaans' genoemd en vergeleken met die van Reger, Schreker, Zemlinsky en Strauss.[4]
- ↑ Over de ontstaansgeschiedenis: Hans van Dijk, Jan van Gilse. Strijder en idealist. Uitg. Frits Knuf, Buren, 1988. Hoofdstuk VIII 'Vive le Geus' is nu de leus, p. 253-282.
- ↑ Hendrik Lindt was eerder de librettist van de kameropera Amorys van Nico Richter. Over zijn andere activiteiten zie deze link, pagina 50-51
- ↑ Oorspronkelijke Franse titel: La légende et les aventures héroiques, joyeuses et glorieuses d'Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs (1887). Van Gilse en Lindt baseerden zich op de Nederlandse vertaling door René Declercq.
- ↑ Nederlandse opera's in de 20e eeuw. operanederland.nl. Geraadpleegd op 11 juni 2018.