Tourniquet (draaihek)

Een tourniquet is een twee-, drie- of vierarmig draaihek dat wordt geplaatst voor de toegangscontrole of geleiding van personen.

Tourniquets worden gebruikt voor de toegangscontrole bij gebouwen, bedrijven, zwembaden, recreatieparken, sommige kermis- attracties en fitnesscentra. In skigebieden worden ze ook gebruikt voor de toegangscontrole bij skiliften. Door montage van een kaartlezer tegen de tourniquet wordt alleen toegang verleend aan personen die over een geldig pasje beschikken. Het binnenwerk van de tourniquet is voorzien van elektromagneten, waardoor de blokkering wordt opgeheven als een geldig pasje wordt gebruikt. Er zijn zowel lage tourniquets ("billentikkers")^[bron?] als manshoge uitvoeringen (draaitrommels, deze worden bijvoorbeeld gebruikt bij de entree van voetbalstadions). Ook zijn er draaideuren in gebruik als tourniquet met name bij bedrijfsgebouwen om het personeel met pasje toegang tot het gebouw te verschaffen.

In een mechanische uitvoering, ook wel ratelhek genoemd, draait het hek in één richting. Dat komt door een tandrad waarvan de schuine tanden allemaal naar één kant wijzen. Draait het hekje (en het tandwiel) de juist kant op, dan glijdt een pal over de gebogen kant van de tanden. De terugweg wordt afgesloten doordat de pal tegen de steile kant van een tand valt en zo het draaien van het wiel onmogelijk maakt.

Een poortje met een laag hekje, dat de doorgang met een horizontale stang potentieel belemmert (al kan iemand er nog wel overheen of onderdoor, toezicht kan nodig zijn), heeft vaak een draaiende constructie met een schuin geplaatste draaias, met drie van dergelijke stangen. Het geheel is dan niet veel breder dan de doorgang. Bij een hoog draaihek met het doel doorgang in één richting toe te laten is de draaias verticaal, waardoor het geheel tweemaal zo breed is als de doorgang. Het geheel is een ratelhek met bijvoorbeeld drie hekken, elk bestaande uit een aantal horizontale stangen. Bij doorgang wordt het hek dan 120° gedraaid. Doorgang in omgekeerde richting wordt verhinderd door het maar in één richting draaien van het hek, gecombineerd met vaste horizontale stangen aan de andere kant van de draaias, waar de stangen van het draaiend deel tussendoor gaan (enkelvoudig hoog tourniquet/draaitrommel). Zo'n hek wordt bijvoorbeeld toegepast bij een (extra) uitgang van een dierenpark. Het voorkomt zonder dat toezicht nodig is het gebruik als ingang zonder de entreeprijs te betalen.

Tegelijk met het zorg dragen voor dergelijk eenrichtingsverkeer, kan middels een tourniquet ook het aantal personen worden geteld dat de tourniquets passeert, zoals gebeurt in attractieparken (bijvoorbeeld Villa Volta in de Efteling). De telling kan ook worden gerealiseerd door een 2-richtingstourniquet, al dan niet voorzien van kaartlezers.

Hoewel 'tourniquet' een Frans woord voor draaikruis of draaihek is, wordt het gebruikt als algemene aanduiding voor diverse poortjes die gebruikt worden voor de toegangscontrole van personen, waaronder diverse nieuwe designsystemen met schuifdeuren. Specifieke benamingen of merknamen voor deze nieuwe systemen zijn onder andere "PNG-poort" en "Smartlane".^[bron?]

Ook zijn er tourniquets waarbij geen pasje hoeft te worden gebruikt bijvoorbeeld in supermarkten waarbij men door een hekje moet.

Voor mensen met rolstoel of kinderwagen is er vaak in de directe omgeving een extra brede doorgang.