Een troonpretendent is een persoon die aanspraak maakt op een troon of titel die bezet is door een andere vorst, of is afgeschaft.
Pretendenten treden vaak op bij wisseling van dynastieën, ofwel omdat de leidende tak van een familie uitsterft en twee takken ruzie maken, ofwel omdat de ene dynastie door de andere vervangen wordt (bijvoorbeeld het jacobitisme), ofwel vervangen door een republiek, ofwel bij disputen over de Salische Wet (bijvoorbeeld het Carlisme).
Ook wanneer de troon al jaren door een andere dynastie wordt bezet of wanneer het land in kwestie is opgegaan in een andere staat, kunnen de leden van de vorstelijke families twisten over hun rechten. Grootvorstin Maria Vladimirowna van Rusland ontzegt de andere leden van het Huis Romanov het recht om zich pretendent te noemen, omdat zij "beneden hun stand" getrouwd zouden zijn. In veel koningshuizen, zoals Napels-Beide Siciliën (Koninkrijk Napels) en Braganza (Brazilië), zijn er dan ook meerdere pretendenten.
Een oorlog tussen troonpretendenten heet een successieoorlog.