VTOL, een afkorting voor Vertical Take-Off and Landing, slaat op vliegtuigen die verticaal kunnen opstijgen en landen. Andere luchtvaartuigen die dit kunnen, zoals helikopter, luchtballonnen en zeppelins, worden doorgaans niet tot VTOL gerekend. Sommige vliegtuigen kunnen zowel in VTOL mode als in normale mode opereren; anderen kunnen alleen maar landen en opstijgen middels VTOL vanwege bijvoorbeeld het ontbreken van een landingsgestel.
Er zijn momenteel twee type VTOL-vliegtuigen in militaire dienst:
Ook bij sommige draagraketten of delen daarvan wordt VTOL toegepast. Verticaal opstijgen is bij grote raketten allang zeer gebruikelijk, het speciale is in dit geval dus het verticale landen.