Vitamine D

Vitamine D
Chemische structuur
▵ Molecuulmodel van vitamine D3 zoals het in mensen en dieren wordt geproduceerd
Farmaceutische gegevens
Metabolisatie	Hepatisch, renaal
Halveringstijd (t1/2)	ca. 50 dagen
Uitscheiding	fecaal
Gebruik
Merknamen	Cholecalciferol, D-cura, Devaron, Divisun
Indicaties	Rachitis, osteoporose, Vitamine D-deficiëntie
Databanken
ATC-code	A11CC
Farmacotherapeutisch Kompas	Vitamine D en analoga
MeSH	D014807
Portaal    Geneeskunde

Vitamine D is een groep van vet-oplosbare organische verbindingen die verantwoordelijk zijn voor de opname van calcium en fosfaat uit voeding, wat van groot belang is voor diverse biologische processen. De twee belangrijkste vormen zijn vitamine D3 (de dierlijke vorm) en vitamine D2. De term vitamine D verwijst ook naar metabolieten en andere analoga van deze substanties.

Vitamine D3 kan in het menselijk lichaam worden geproduceerd onder invloed van ultraviolet licht.^[1] In de klassieke interpretatie van het begrip "vitamine" zou dit betekenen dat vitamine D eigenlijk niet beschouwd kan worden als een echte vitamine. In de meeste gevallen is de endogene synthese echter ontoereikend en blijft de mens afhankelijk van de aanvoer uit externe bronnen, vandaar dat het in het algemeen toch als vitamine beschouwd wordt.^[2]

Het vitamine D dat in het lichaam wordt aangemaakt of uit voeding wordt verkregen, is nog niet fysiologisch actief. Pas na enzymatische omzetting in de lever en vervolgens in de nieren verandert het in zijn actieve vorm (calcitriol). Het actieve vitamine D wordt als hormoon via de bloedsomloop naar alle lichaamsweefsels vervoerd. In de darmen bevordert het de opname van calcium, fosfaat en magnesium uit het voedsel. Deze voedingsstoffen zijn met name belangrijk voor gezonde groei van botten, tanden en spierweefsels.

Een tekort aan vitamine D kan het gevolg zijn van onvoldoende inname en een inadequate blootstelling aan zonlicht. Ook lever- en nieraandoeningen kunnen de absorptie en stofwisseling van vitamine D verstoren. Deficiëntie leidt tot verminderde botmineralisatie en uiteindelijk tot aandoeningen die het bot verweken, zoals rachitis en osteoporose. Naast deze functies van vitamine D is er ook aandacht voor de rol ervan bij hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten en kanker.^[3] Over deze gezondheidseffecten bestaat echter geen sterke consensus in de geneeskunde.^[4]

1. ↑ (en) Holick MF, MacLaughlin JA, Clark MB, Holick SA, Potts JT, Anderson RR, Blank IH, Parrish JA, Elias P (1980). Photosynthesis of previtamin D3 in human skin and the physiologic consequences. Science 210 (4466): 203–5. ISSN: 0036-8075. PMID 6251551. DOI: 10.1126/science.6251551.
2. ↑ (en) Norman AW (2008). From vitamin D to hormone D: fundamentals of the vitamin D endocrine system essential for good health. The American Journal of Clinical Nutrition 88 (2): 491S–499S. PMID 18689389. DOI: 10.1093/ajcn/88.2.491S.
3. ↑ (en) Holick MF. Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease. (2004) Am J Clin Nutr 80:1678S-1688S. PMID 15585788, vrije toegang.
4. ↑ (en) Pittas AG, Chung M, Trikalinos T, Mitri J, Brendel M, Patel K, Lichtenstein AH, Lau J, Balk EM (2010). Systematic review: Vitamin D and cardiometabolic outcomes. Annals of Internal Medicine 152 (5): 307–14. PMID 20194237. DOI: 10.7326/0003-4819-152-5-201003020-00009.