Vlooien

Vlooien
Kattenvlo (Ctenocephalides felis)
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Arthropoda (Geleedpotigen) Klasse: Insecta (Insecten)
Orde
Siphonaptera Latreille, 1825
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Vlooien op Wikispecies
Portaal    Biologie Insecten

Vlooien (Siphonaptera, ook wel Aphaniptera) vormen een orde die behoort tot de onderklasse van de gevleugelde insecten (Pterygota).^[1] Hoewel ze tot de gevleugelde insecten behoren, hebben ze nooit vleugels. Die hebben ze in de loop van hun evolutie verloren. Alle vlooien zijn gespecialiseerde bloedparasieten van gewervelde dieren. Sommige soorten bijten ook huisdieren en mensen. Ze worden hierdoor gezien als een van de belangrijkste plaaginsecten. Vlooien kunnen alleen leven bij dieren met lichaamsbeharing zoals zoogdieren, of een verenkleed zoals vogels. De insecten hebben een afgeplatte en sterk aangepaste lichaamsbouw en meestal krachtige springpoten. De meeste vlooien zijn een tot drie millimeter groot; allemaal zijn ze kleiner dan een centimeter.

Er zijn ongeveer 2500 verschillende soorten vlooien beschreven.^[2][3] In België en Nederland worden iets meer dan 50 soorten gevonden.^[4] Alle vlooien zijn holometabool en kennen een volledige gedaanteverwisseling. Ze hebben een wormachtige larve die totaal niet op het volwassen insect lijkt.

Vlooien hebben zich gespecialiseerd in het zuigen van het bloed van warmbloedige dieren, dus zoogdieren of vogels. Andere dieren, zoals amfibieën, reptielen en op het land levende ongewervelden hebben wel te lijden van bloedzuigende vliegen, maar nooit van vlooien. Het dier waaraan de vlo gebonden is wordt de gastheer genoemd. Vlooien leven niet permanent op een dier -zoals sommige soorten luizen- maar komen alleen naar de gastheer om bloed te zuigen. Een verhoogde concentratie CO₂, afkomstig van de stofwisseling van de gastheer, vergroot de activiteit van de vlo.

Vlooien lijken wat betreft hun levenswijze op teken. Vlooien zijn echter niet verwant aan teken, die tot de spinachtigen behoren.

De wormachtige larven van vlooien hebben een vaste plaats nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Een nest is hiertoe vaak onontbeerlijk. De larven hebben namelijk bloed nodig om te kunnen overleven, en aangezien de larven zelf niet kunnen zuigen zijn ze afhankelijk van het bloed in de uitwerpselen van de volwassen vlooien. Dit beperkt ze sterk in hun ontwikkeling: vlooieneitjes of -larven die buiten het nest geraken zullen verhongeren.

In Nederland is de kattenvlo (Ctenocephalides felis) de meest voorkomende soort, deze vlo kan ook bij mensen en honden voorkomen. De mensenvlo (Pulex irritans) wordt in West-Europa haast niet meer gezien en de hondenvlo (Ctenocephalides canis) nog zelden. Andere bekende soorten zijn de vogelvlo (Dasypsyllus gallinulae), de rattenvlo (Nosopsyllus fasciatus) en de Indische rattenvlo (Xenopsylla cheopis). In andere delen van de wereld zijn vlooien een bekende plaag, in Zuid-Afrika bijvoorbeeld zijn mensenvlooien heel gewoon, vooral onder de arme bevolking^[bron?]. Allerlei soorten dieren hebben hun eigen vlooien. In verlaten vogelnesten worden vaak na maanden nog vogelvlooien aangetroffen die weleens een menselijke bloedmaaltijd gebruiken, maar zich bij de mens op den duur niet kunnen handhaven.

1. ↑ Bernhard Grzimek (1969). Het leven der dieren deel II: Insecten. Kindler Verlag AG, Pagina 498-504. ISBN 90 274 8621 2.
2. ↑ Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam MENCKEP 1
3. ↑ (en) Michael F. Whiting, Alison S. Whiting, Michael W. Hastriter & Katharina Dittmar (2008). A molecular phylogeny of fleas (Insecta: Siphonaptera): origins and host associations. Cladistics 24: 1–31. ISSN: 0748-3007. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00211.x. Gearchiveerd van origineel op 6 augustus 2009. Geraadpleegd op 15 juli 2016.
4. ↑ Nederlands Soortenregister, Siphonaptera - Vlooien. Gearchiveerd op 19 april 2014.