Wagenborgermaar

Het Wagenborgermaar, vroeger ook Stinkvaart en Stinkvaardermaar genoemd^[1], is een afwateringskanaal of maar in de gemeente Eemsdelta in de Nederlandse provincie Groningen.

Het maar werd grotendeels gegraven in 1471 om het water van het Wagenborgerhamrik ten noorden van de Zomerdijk ("binnen de kadijken") binen te laten in het Farmsumerzijlvest, waarhet via de sluis bij Farmsum op de Eems kon worden geloosd.^[2] Het binnenwater werd oorspronkelijk bij de Overtocht op de Dollard geloosd, maar dat werd door inbraken en opslibbing van de kwelders steeds lastiger.^[3]

Het Wagenborgermaar verzamelde het water uit drie richtingen:

1. Vanuit het zuidoosten kwam het Stinkvaartmaar of de Dijkstervaart, dat bij de Overtocht het water van een bermsloot langs de Zomerdijk opnam.^[4]
2. Vanuit het dorp kwam de nieuw gegraven Stinkvaart of Stinkvoort, die vermoedelijk het water aanvoerde via een tochtsloot 't Sier, die door het Janjemeer en de Sierkolk liep. Na de bouw van de Wagenborger poldermolen in 1794 ten noorden van het dorp werd 't SIer vergraven tot de nieuwe Molenwatering gegraven.^[3] Stinkfoort was tevens de naam van een herberg, waar vandaan het beurtschip naar Appingedam vertrok.^[5]
3. Vanuit het zuidwesten kwam het Hammaar, dat het water vanuit het Proostmeer aanvoerde, dat op zijn beurt weer in verbinding stond met de Monnikesloot of Swaailandse sloot en de Kromme Sloot bij Eelshuis. Mogelijk werd hier een tijdlang ook een deel van het het water van de Sijpe en het Lutjemaar bij Noordbroek afgevoerd.

Vanaf het gehucht Schaapbulten liept het maar door het Kleinemeer ten oosten van Meedhuizen, waar het ook we Farmsumermaar werd genoemd. Vervolgens langs Geefsweer (daar ook wel Geefsweer(ster)maar genoemd), waarna het samenvloeide met de Weiwerdermaar ten westen van Weiwerd. De weg langs het kanaal bij Wagenborgen werd Stinkvaart(s)weg genoemd.

Na het graven van het Afwateringskanaal van Duurswold rond 1870 werd de Wagenborgermaar naar dit kanaal geleid. Het Kleinemeer en het Proostmeer werden drooggelegd. In de jaren zestig van de 20e eeuw werden meerdere ruilverkavelingen doorgevoerd, waarbij de oostelijke en westelijke tak van het Wagenborgermaar kwamen te vervallen. De oorspronkelijke loop is op veel meeste plekken niet meer zichtbaar, de eigenlijke Stinkvaart is veranderd in een bermsloot.. Het tracé tussen Schaapbulten en het Afwateringskanaal is nog wel aanwezig. Ook een onverhard deel van de vroegere Stinkvaartweg (nu Familie Bronsweg) is nog voorhanden

• 
  Gedeelte van de maar ten zuiden van Schaapbulten, waar deze eindigt

1. ↑ Van der Aa, A.J., Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden (W-Y) p. 53 (1848). Geraadpleegd op 27-6-2021.
2. ↑ Otto S. Knottnerus, Het ontstaan van de westelijke Dollardboezem (ca. 1465). Historische geografie van het Dollardgebied: reconstructie van een verdwenen landschap (2003). Geraadpleegd op 27-6-2021.
3. ↑ ^{a b} B. Hazelhoff, 'Wagenborgen aan en van de kust', in: Bulletin van de Historische Kring "De Marne" 4 (1977), afl. 2, p. 33-49, opnieuw in: H. Doornbos & G. de Fijter, Op het erf der vaderen. Gedenkboek van de Hervormde Gemeente van Wagenborgen, Delfzijl 1983.
4. ↑ De naam Dijkstervaart wordt genoemd in de leggers van het kadaster.
5. ↑ Nederlandsche Staatscourant, 28 november 1816. Groninger Courant, 6 januari 1818.