Yuezhi

Yuezhi
Deze figuren op de tapijten van de Noin-Ula begraafplaats stellen mogelijk Yuezhi voor, 1e eeuw v.Chr - 1e eeuw n.Chr.
Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd	idem
Traditioneel	月氏 of 月支
Pinyin	Yuèzhī
Wade-Giles	Yüeh-Chih

De Yuezhi waren een Indo-Europees nomadenvolk uit Centraal-Azië dat bekend is uit Chinese historische bronnen.

De vestiging van de Yuezhi in Bactrië, de stichting van het Kushanarijk, en zelfs de eerste Kushana-keizers worden in de Chinese bronnen beschreven, maar daarin worden ze 'Yuezhi' of 'Zhi' genoemd. De oudste vermelding van de naam Yuezhi (ook varianten als 'Niuzhi' of 'Wuzhi' komen voor) in Chinese bronnen is in 645 v.Chr. door Guan Zhong, die ze noemt in de context van de handel in jade.^[1] Onderzoek van de jade uit het graf van prins Fuhao van de Shangdynastie wees uit dat dit allemaal uit de omgeving van Khotan in het Tarimbekken afkomstig was. De Yuezhi verhandelden daarnaast paarden aan de Chinezen, in ruil voor zijde.

Sima Qian meldt dat de Yuezhi in het gebied tussen Dunhuang en Qilian woonden (Mair. Dunhuang is een variatie op de naam Tuhara. Dunhuang kan niet het huidige Dunhuang in Gansu zijn, omdat dit op dat moment nog niet bestond.

Lin plaatst de oorspronkelijke woonplaats van de Yuezhi niet in de woestijn langs de Zijderoute, maar in de steppes ten noorden van de Tianshan, in de buurt van de Dunhong Shan. Lin meent bovendien dat Qilian op de Tianshan slaat.^[2]

Sima Quan noemt een leider Lou van de Wuzhi, die een fortuin vergaarde in de paarden-voor-zijdehandel met Qin-China. De keizer (Qin Shihuangdi, de eerste keizer) gaf deze Lou een hoge status: Lou had net als ministers recht op audiënties met de keizer.

De Yuezhi migreerden in de 1e eeuw v.Chr. naar het westen als gevolg van een conflict met de Xiongnu. Keizer Wudi van de Han-dynastie stuurde Zhang Qian als afgezant naar de Yuezhi om met hen een bondgenootschap te sluiten tegen de Xiongnu. De Yuezhi hadden hier echter geen interesse meer in. Zhang Qian vond de Yuezhi pas in 129 v.Chr. terug, na 11 jaar omzwervingen. Hij meldt dat de Yuezhi zich in een gebied met de naam Daxia gevestigd hadden, waarschijnlijk het Hellenistische Bactria. Ze heersten over dit gebied vanuit een stad aan de Oxus. De stad Ai-Khanoum aan de Oxus werd rond 145 v.Chr. veroverd.^[3] Lyonnet oppert dat de veroveraars de Yuezhi (Tocharen) waren, gebaseerd op archeologisch bewijs in het gebied.^[4] Met Zhang Qians reisverslag in gedachten lijkt het waarschijnlijker dat de Yuezhi rond 130 v.Chr. hun eerdere woonplaats langs de Ily en Chu verlieten.^[5] Ai-Khanoum kan door verwante groepen of stammen zijn veroverd, die eerder westwaarts trokken.

De Yuezhi bleven in contact staan met China. Dit contact kan hun latere rol als handelaren langs de Zijderoute verklaren.

Immigranten, handelaren en priesters van de Yuezhi die zich in China (of het westelijke buitengebied) vestigden droegen de achternaam Zhi. Zelfs in de 3e eeuw n.Chr. werden nog paspoorten met deze achternaam door de Chinese autoriteiten aan Tocharen of Kushana's uitgegeven.^[6]

In Bactrië werden de Yuezhi heersers over groepen die een lange traditie van sedentaire landbouw en literatuur hadden. Hun nieuwe onderdanen waren een mengeling van sprekers van Grieks, Scythische of Saka-dialecten, en inheemse talen, van voor de Griekse invasie onder Alexander. Om deze groepen te kunnen besturen dienden ze hun levensstijl en taal sterk aan te passen.

Hoewel de belangrijkste stammen van de Yuezhi zich in Bactrië vestigden, bleven andere leden van de groep achter. Degenen die in hun oorspronkelijke thuisland achterbleven noemden zichzelf kleine Yuezhi.

Nadat ze zich in Bactrië vestigden, handelden de Yuezhi waarschijnlijk niet langer meer voornamelijk in paarden. Allerlei nieuwe handelswaren waren nu beschikbaar en stelden de Yuezhi in staat zich binnen korte tijd te verrijken.

1. ↑ Jade was in China tijdens de [[Shang-dynastie|]] zeer gewild.
2. ↑ Lin: The Western Region of the Han-Tang Dynasties and the Chinese Civilization
3. ↑ Bernard 1982: An ancient Greek city in Central Asia
4. ↑ Lyonnet 1991: Les nomades et la chute du royaume greco-bactrien: quelques bouveaus indices en provenance de l'Asie centrale orientale Vers l'identification des Tokhares-Yueh-Chi?
5. ↑ Yu, T. (1998): A study of Saka History in Sino-Platonic Papers, No. 80
6. ↑ Lin: The Serindian Civilization: New Studies on Archaeology, Ethnology, Languages and Religions