Zeven vrije kunsten

De zeven vrije kunsten, oorspronkelijk bekend onder hun Latijnse naam septem artes liberales, waren zeven wetenschappelijke gebieden die samen een bepaald studieprogramma vormden in de laat antieke en middeleeuwse Europese hogescholen, kloosters en universiteiten. De zeven vakken waren Grammatica, Dialectica/Logica, Retorica, Aritmetica, Geometria, Musica en Astronomia. Ze worden 'vrij' genoemd (Latijn: liber), omdat zij de opleiding tot vrije burgers beogen, mensen die in staat zijn een zelfstandige rol in de maatschappij te vervullen en weloverwogen keuzes te maken. Liberaal betekent hier dus niet een politieke denkrichting. Bij het begrip 'kunsten' gaat het om kundigheid of vaardigheid, afgeleid van de Latijnse stam ars en niet om het creatieve gebied kunst.^[1] In tegenstelling tot andere leerprogramma's, de artes illiberales, die vooral economische doeleinden dienden, was het belangrijkste doel de uitoefening van de wetenschap in de strikte zin van het woord. Dat wilde toendertijd zeggen de combinatie van filosofie en theologie, bekend als scholastiek.

Naast de artes liberales onderscheidde men in de middeleeuwen ook de zogeheten artes mechanicae, onderwijs in praktische vaardigheden zoals weven, landbouw, koken of muziek en de artes incertae (onzekere kunsten), zoals magie.^[1] Deze lesprogramma's bereidden studenten voor op het uitoefenen van een bepaald beroep en het daaruit verkrijgen van een inkomen.

In het Nederlandse taalgebied verwijst het begrip naar het geheel van teksten die verband houden met alle artes onder de term artesliteratuur.^[2] Het begrip leeft voort in moderne universitaire programma's die liberal arts worden genoemd, onderwezen aan een zogenaamd liberal arts college.

1. ↑ ^{a b} (en) Valerie Strauss, "What the ‘liberal’ in ‘liberal arts’ actually means", The Washington Post, The Washington Post, 2 april 2015. Geraadpleegd op 30 januari 2024.
2. ↑ Voor een introductie, zie Huizenga, Lie & Veltman 2002.